Het oudste huis dat van stro en leem is gebouwd in Europa staat dit jaar honderd jaar.
Nederland heeft nog geen traditie van strobouw. Chrith architecten werken aan hun eigen huis in Zaandam en in Almere staan verschillende strohuizen. Thomas van Nus en Christina Eickmeier hebben een architectenbureau dat is gespecialiseerd in circulair en ecologisch bouwen met stro, leem en hennep. Zij vertelden eerder waarom ze hier voor hebben gekozen. Lees eerst deel 1 Huis kan terug de natuur in.
Is er belangstelling voor strobouw?
‘Die is er vooral bij particulieren. Bij organisaties doen we regelmatig ons verhaal, maar er is nog geen ontwikkelaar of bouwbedrijf dat interesse heeft om een groter gebouw van stro neer te zetten.
Wanneer je echt duurzaam wilt bouwen, dan zal je extremer moeten denken. De mogelijkheden zijn er al, zo is er nu een productiemethode waarbij je voor grotere projecten prefab elementen maakt die gevuld worden met stro.
We krijgen te maken met steeds meer hitte. Bij houtbouw moet je daar rekening mee houden. Anders heb je een nog grotere airco nodig. In de zomer heb je in plaats van beton een materiaal nodig dat dient als warmtebuffer. Leem is hier uitermate geschikt voor.’
Hoe werkt het?
‘In een houten framework worden balen stro in vakken gecomprimeerd, zo krijgt het een stevige constructie. De muren hebben een dikte van 42 tot 45 cm, dat is vergelijkbaar met gewone bouw. De overheidsnorm voor isolatiewaarde is 4,7. Wij bereiken met stro een waarde van 6 dus we gaan daar flink overheen. Aan de binnenzijde werken we de muren af met verschillende leemlagen van enkele cm’s dik. Hiervoor kun je een grote machine gebruiken die leem spuit. De finishlaag is een gestucte leemlaag, die afwerking is wel prijzig.
Leem is verkrijgbaar in verschillende kleuren. Mensen zijn vaak verbaasd wanneer ze de kleuren zien en horen dat dit de natuurlijke kleur is. Soms wordt er stro of stukjes schelpen aan toegevoegd.
Het binnenstucwerk werkt als warmtebuffer, niet als isolatie. Daarvoor heb je stro nodig of een andere biobased isolatiemateriaal.
Aan de buitenkant wordt kalkstuc of een houten gevelbekleding toegepast, zodat het beter bestand is tegen de weersomstandigheden.’
Een huis met stro en leem is iets duurder dan reguliere bouw.
Kalkhennep
‘Bij industriehennep, waarvan de vezels gebruikt worden voor touwen, is het middelste deel van de hennepstengel een bijproduct dat overblijft. Wanneer je daar kalk aan toevoegt in een mail, dan werkt dit heel goed als isolatie voor de binnenzijde van het pand.’
Hoe kom je aan de grondstoffen?
‘Bij Emmen is een bouwstoffenhandel waar je leem kunt kopen. Wanneer je in het zuiden van het land woont dan kun je naar bedrijven in Duitsland die redelijk dicht bij de grens zijn.
We zijn met de Zaanse architect Stefan Schagen aan het onderzoeken hoe we leem nog lokaler kunnen verwerven. In de polder zijn er klei afzettingen van de oude zeebodem.
We hebben genoeg leem. Dit komt via de rivieren uit Duitsland en Zwitserland bij ons. Wanneer we onze uiterwaarden beter inrichten, dan zal het beter beklijven op onze oevers. In Nederland worden er miljoenen bakstenen per jaar geproduceerd van klei. De helft van de bakstenen gaat naar het buitenland. Er is dus voldoende natuurlijk materiaal om lemen huizen van te bouwen. Tevens is er een overdaad aan stro die de natuur ons geeft.
Leemstuc droogt door de zon en wind, je hebt alleen energie nodig voor het vervoer.
Jullie hebben een eigen steen met een verhaal ontwikkeld?
‘Samen met architect Stephan Schagen willen we natuurlijke materialen verbeteren door er extra energie in te steken. Zo hebben we eigen lemen stenen ontwikkeld. Aan de keileem uit Wieringen hebben we zeegras toegevoegd. Dit was vroeger wijdverspreid, helaas is het zeegras uitgestorven door ziekte. Vroeger werd van het zeegras, dat aan land spoelde, matrassen en dijken gemaakt. De steen met zeegras vertelt de culturele biografie van Wieringen. De Universiteit van Groningen is aan het testen of het mogelijk is om het zeegras terug te krijgen in de Waddenzee.
Het ecosysteem is de laatste honderd jaar verkloot. We hebben het vaak over het planten van bossen, maar ook de plantengroei in de Waddenzee is zeer belangrijk voor het verbeteren van het ecosysteem. Het zeegras heeft ook een functie in de steen, je kunt het gebruiken als wapening, net zoals andere natuurlijke vezels zoals stro of hennep. Als steen wordt het daardoor minder kwetsbaar, maar het kan niet belast worden zoals een vloer.’
Binnen het budget van de opdrachtgever proberen we zoveel mogelijk biobased te bouwen. Soms dien je wel concessies te doen, want we willen ook bouwen. We laten graag stapje voor stapje zien dat het nog beter kan. Uit onderzoek blijkt dat piepschuim in een conventioneel huis op dag 1 zoveel energie heeft gekost dat pas na 65 jaar wordt bereikt met een huis van stro. Voor een huis van stro telt alleen het vervoer, verder is geen energie nodig. Als je kijkt naar de energie die stro als product kost, zit het meeste in het ‘verpakkingsmateriaal’ oftewel het perstouw dat om de baal zit.
‘De ‘houtbouw’ boom heeft zestig tot negentig jaar nodig om te groeien. Als je dat combineert met snelgroeiende materialen, zoals stro en hennep, die elk jaar geoogst worden, dan heb je een groot potentieel om duurzaam te bouwen.’
Meer gerelateerde Zaanse Verhalen
Lees ook deel 1 waarin Christina Eickmeier en Thomas van Nus vertellen waarom ze voor deze duurzame bouwmethode kiezen. Meer informatie vind je op hun website.
Lees ook het verhaal van duurzaamheidsarchitect Eva Stache.