In het Westzijderveld in Zaandam stonden in de 17e eeuw tientallen industriemolens te draaien. Het behoorde tot het oudste industriegebied van Europa. Lang na het vertrek van de molens werd een deel van het gebied ingericht met de woonwijk Westerkoog en later kwam de woonwijk Westerwatering erbij. Het kleine natuurgebied – waar eerder de molens stonden – dat begrensd wordt door Westzaan en de Westzanerdijk werd generaties lang beweid door vee.
De vereniging Ongeschonden Behoud Westzijderveld (OBW) is er trots op dat zij dit bijzondere gebied hebben weten te behouden.
Succes van actiegroep OBW
Voorzitter Piet Hazelebach: ‘Veertig jaar geleden veranderde de gemeente opeens een plan zodat de ontsluiting van de net aangelegde wijk Westerwatering buitenom zou worden geregeld.’ Waar nu het Westerwindpad loopt zou een drukke autoweg komen die aansloot op de Guisweg. Bewoners in de nieuwbouwwijken zagen de autoweg door een steeds kleiner stuk Westzijderveld geprojecteerd. ‘Dat vonden buurtbewoners uit de nieuwbouwwijken, maar ook de bewoners van de Westzanerdijk en Westzaan een slecht plan en daarom werd er een bevlogen actiegroep opgericht. Het is ze gelukt! De Raad van State zette een streep door het gemeentelijk en provinciaal besluit. Dit is een mooi voorbeeld van een gelukte burgerlijke protestbeweging. Het betekende een grote ommekeer.
Wanneer de autoweg er wel was gekomen, dan had de natuur het wel kunnen vergeten.
Met zoveel verkeer zou het natuurgebied een enorme deuk oplopen. Dankzij de ‘voorvaders’ van OBW is het gelukt om het ongeschonden te behouden, al is de term ongeschonden natuurlijk wel discutabel, want alles verandert voortdurend. Toch hebben we het natuurgebied behouden en heeft het tegenwoordig zelfs de status van Natura 2000 gebied. Dat is natuurlijk wel bijzonder. Dat geldt ook voor de andere Natura 2000 gebieden in de Zaanstreek. Die danken allemaal hun bestaan aan Zaanse actiegroepen die de natuur wilden behouden.’
Groene long en ontsluitingsprobleem
‘Het Westzijderveld heeft het formaat van een postzegel en is onderdeel van Polder Westzaan. Wij nemen ook het natuurgebied bij het Reef mee, aan de andere kant van Westzaan en het Guisveld.
Door de status van Natura 2000 gebied mag hier nooit gebouwd worden.
Bij dit verhaal hoort natuurlijk ook de 40 jaar oude discussie over de opening van de Busbrug, de ontsluitingsproblemen spelen nog altijd. ‘Het is een kostbaar goed dat we de natuur hebben behouden, maar het probleem met de busbrug is nog steeds niet opgelost. Het behoud van de groene long in stedelijk gebied is van belang, zeker door de wetenschap dat het alleen maar stedelijker gaat worden. We moeten heel zuinig zijn op dit stukje groene long. Actiegroepen hebben ervoor gezorgd dat natuurgebieden behouden worden. Er moet toch ergens gebouwd worden vanwege de grote vraag naar woningen, daarom vinden de uitbreidingen nu plaats in Assendelft.’
Natura 2000 open landschp
‘Het Westzijderveld/Polder Westzaan is een groene long in stadsgebied. Het heeft de status van Natura 2000 omdat het qua vegetatie waardevolle biodiversiteit oplevert. Vroeger was het water hier zout door het IJ. Het verbrakte water zorgde voor een natuur, die je bijna nergens meer ziet. Daarom heeft het ook een Europese status. Na het afsluiten van de Zuiderzee is de zoete inlaat in ons gebied vanuit het IJ verdwenen en verzoet het water. De brakke cultuur bijna verdwenen. Het doel van Natura 2000 is om het brakke landschap weer te herstellen.
De veenmosgebiedjes met open natuur en verbrakte ruigte zijn heel uniek.
Staatbosbeheer heeft veel geld beschikbaar gesteld voor het onderhoud en achterstallig herstel van het natuurbeheer in het Westzijderveld. Aan de noordkant is geen melkende boer meer te vinden. Dit is nu rietmoerasland geworden. Aannemers zijn nu aan het plaggen en graven petgaten zodat er grote stukken water ontstaan. Hierdoor duurt het extra lang voordat er weer bomen komen. We willen het open landschap houden.’
‘Wanneer je hier bomen laten groeien dan ontstaat er al snel een bos waardoor het uitzicht weg is. Bomen zijn natuurlijk ook natuur en heel belangrijk. Maar hier horen ze niet. De Natura 2000 gebieden in de Zaanstreek hebben het woord veld in de naam wat duidt op het open landschap. Dat hoort bij de Zaanstreek, evenals de lintdorpen. Die hebben vaak doorkijkjes die uitkijken op de natuur. Staatsbosbeheer heeft de verplichting om het natuurgebied te beheren, zo hou je het onder controle. De beheerders zijn na zes jaar discussie de afgelopen twee jaren het landschap weer aan het herstellen na een lange periode van achterstallig onderhoud. Alle bomen zijn er nu uit en er zijn verbindingen gemaakt tussen de landjes, zodat je het makkelijker kunt onderhouden. Zo behoud je de biodiversiteit in de meest optimale vorm. En kunnen we blijven genieten van de skyline van Westzaan en zij van ons.’
De skyline van Westzaan is uniek, dat wil je zien als je over het Westerwindpad loopt.
Westerwindpad
‘Ooit is er een bestuur van OBW gestruikeld over de aanleg van het Westerwindpad. Nadat de toenmalige voorzitter terugkwam bij de leden met het plan was een meerderheid faliekant tegen. Door het woord ongeschonden in de naam van de vereniging wilden de leden hier niet in mee gaan. In die tijd was er een blubberpad, dat nauwelijks bekend was en waar je alleen goed geschoeid over heen kon. Het Westerwindpad kwam er vijftien jaar geleden toch en werd doorgetrokken naar Westerwatering. Nu wordt het fietswandelpad door iedereen omarmd, er wordt veel gebruik van gemaakt.
‘Tussen de wijk Westerkoog en het natuurgebied is een overgangsgebied ingericht als stadspark. Schapen grazen af en toe de randen kaal, en de gemeente komt af en toe langs om te maaien. Het is een geliefd gebied voor wandelaars en mensen die hun hond uitlaten. Bij Westerwatering is de rand nu ook aantrekkelijker ingericht met natuurvriendelijke oevers en ingezaaide veldbloemen. Het mooiste uitzichtpunt van de Zaanstreek vind je op de Belt. 300 meter van het station en de stad heb je een uniek punt waar je ver kunt kijken. Vlakbij is de biologische boerderij van Rutte en de Fronikboerderij waar je een bezoek kunt brengen. Het is bijzonder dat aan de rand van de stad met vijf Natura 2000 gebieden je zo dichtbij de natuur kunt komen.’
Vereniging
De vereniging telt 560 leden. ‘We zijn van een protestorganisatie doorontwikkeld tot een constructieve meebouwer in het veld. Er zijn zo’n negentig leden actief. Iedere maand zijn er dertig tot veertig vrijwilligers die meewerken in de natuur in samenwerking met leden van de Vogelwacht Zaanstreek. Staatsbosbeheer zorgt voor het onderhoud, wij helpen daarbij. Het is leuk dat wij ook relatief veel vrouwen en kinderen hebben die meehelpen. Staatsbosbeheer is de baas, wij ondersteunen daarbij. In de Kalverpolder is dat anders geregeld, daar hebben de vrijwilligers eigen machines en hebben een grotere bijdrage aan het beheer van de natuur.
De contributie van leden is vijf euro per jaar, maar de meeste mensen betalen meer. Regelmatig zijn er activiteiten. Door corona konden we helaas niet werken bij Staatsbosbeheer, die was daar heel streng is.
De meeste leden wonen in de omgeving. Maar soms houden ze ook het contact vast nadat ze zijn verhuisd. Zo hebben we zelfs een lid dat in Bremen woont.’
Meer weten over de vereniging of lid worden? Bekijk dan de link.
Gerelateerde Zaanse Verhalen
Tim Knol in onze Zaanse achtertuin
Piet Hazelebach: Vereniging Ongeschonden Behoud Westzijderveld
Piet Hazelebach: Polder Westzaan als voorbeeld voor Nederland?
Flip Valk Natuur Milieu Educatie Centrum