‘In de natuurgebieden hebben we te maken met veel problemen en belangen. Boeren hebben generaties lang voor het landschap gezorgd. Dat moet je eren. Hoe kun je hier samen uit komen waarbij je allemaal wat inlevert?’
Piet Hazelebach, voorzitter van Vereniging Ongeschonden Behoud Westzijderveld, vertelde eerder over het ontstaan en doel van de vereniging. Hieronder vertelt hij hoe hij namens de vereniging en andere natuurorganisaties mee mag denken over de toekomst.
Stikstof, CO2, bodemdaling, de toekomst van de boer en is er toekomst voor de boer, recreatie en klimaatadaptie. Al deze problemen spelen, net zoals overal in Nederland, ook in Polder Westzaan waar het Westzijderveld deel van uitmaakt. De gemeente en provincie zijn een ambitieus project gestart waarbij ze met alle stakeholders iedere twee weken vergaderen om te zien of ze er uit kunnen komen. Vertegenwoordigers van de boeren die al generaties lang het natuurgebied onderhouden, Staatsbosbeheer als eigenaar van een groot deel van het natuurgebied, Waterschappen, de gemeente en de provincie zitten samen met natuurorganisaties om de tafel.
Aan tafel
Piet Hazelebach: ‘OBW wordt gezien als constructieve natuurpartij. Daarom zitten wij ook aan tafel. We zijn heel blij dat de gemeente het initiatief heeft genomen zodat we met dit pilotproject kunnen ervaren hoe we er samen uit kunnen komen. In het veenweidegebied dat Westzaan en Westerwatering met elkaar verbindt, wordt de grond begraasd door koeien. Hier zijn zes, eigenlijk zeven, boeren actief in het gebied waar weidevogels, zoals de tureluur en grutto broeden. De boeren zijn ontzettend belangrijk voor het landschap en de weidevogels. Zij kennen het gebied heel goed en hebben al generaties lang ervoor gezorgd. We staan nu voor een heel belangrijke fase. We moeten samen het plaatje schilderen hoe Polder Westzaan er in 2040 uit moet zien.
Dit moet een eerste leidraad worden voor een plan dat als voorbeeld kan dienen voor andere Natura 2000 gebieden.’
Schurende belangen
‘Er is sprake van grote belangentegenstellingen. Het moerasland zakt vanwege onderbemaling, daardoor klinkt het veen extra in en komt er CO2 vrij. De meeste boeren zijn tegenstander van verbrakking van het landschap uit vrees voor productieverlies, wanneer de koe in een drassig landschap loopt dan geeft deze slechter melk. Grondwaterdaling zorgt voor droge voeten voor het vee, voor de natuur en de weidevogel is vernatting gunstiger. Om de biodiversiteit te herstellen in het Natura 2000 gebied zou je de waterstand iets natter dienen te houden.’
Boer Rutte
Natuurboer Jan en Conie Rutte hebben een biologisch dynamische boerderij. De koeien lopen op het land van Staatsbosbeheer. Jan Rutte: ‘De natuur in het Westzijderveld is leidend. We geven in overleg met Staatsbosbeheer de weidevogels volop de ruimte. Niet de opbrengst van de melk, maar de vogelstand bepaalt of het een succes is. We hebben een bedrijf met melkvee in een eeuwenoud cultuurlandschap. Natuur en voedselproductie horen van oudsher bij elkaar, maar het moet wel in balans zijn. Het levert voordelen op voor iedereen, hoewel het veel arbeidsintensiever is dan de traditionele landbouw. Zo hebben we dubbel zoveel koeien en dubbel zoveel land nodig voor dezelfde hoeveelheid melk. Dat geldt ook voor de ruimte in de stal, omdat wij de koeien niet ontdoen van hoorns. Doordat we de bodem niet te veel bemesten is er veel meer land nodig per koe. Wij gebruiken geen kunstmest. Mestoverschot hebben we niet: het is bij ons een waardevol artikel om het bedrijf in balans te houden.
Onze melk is echt duurzaam. Het wordt alleen in Nederland verkocht bij natuurvoedingszaken. Het is een kick dat het niet als grijs product in de wereldmarkt verdwijnt. Onze afnemers kiezen ervoor om meer te betalen voor een waardevol product. We werken zo met een gesloten kringloop.
Koeien worden bij ons oud. Er is rust in de stal. Dat zegt heel veel. Wij zorgen dat de dieren een goed leven bij ons hebben.’
Piet Hazelebach: ‘In onze ogen doet boer Rutte het erg goed. Door extensief gebruik te maken van het gebied met minder koeien kun je de waterstand iets natter houden zodat de CO2 productie terugloopt. Er zitten veel kanten aan dit verhaal.
De boeren zitten maatschappelijk in een lastige positie, ze worden door iedereen aangevallen. Iedereen snapt dat er een ondergrens is aan wat er voor hen mogelijk is. Ze moeten een passend bedrijfsmodel zien te vinden. Met een iets andere blik op het traditionele bestaan zouden ze met de stroom meekunnen. Ik snap heel goed dat het voor ons makkelijk praten is. Voor de boeren is dat niet zo makkelijk. Zij hebben veel geïnvesteerd en hebben ook te maken met de opvolging van het bedrijf. De boeren hebben allemaal hart voor de polder, hun roots liggen hier. We dienen een eensluidend plan te maken waarbij we allemaal met vertrouwen naar de toekomst kijken. De belangen van natuur en boeren schuren, maar de wil om er uit te komen is er absoluut.
Daarvoor moet je allemaal bereid zijn om zaken in te leveren.
Ondergrens
‘Dit kunnen we natuurlijk niet alleen. Tata Steel, Schiphol, fabrieken en het wegverkeer zorgen voor een enorme stikstofdepositie. Het dient veel grootschaliger aangepakt te worden. Met Polder Westzaan gaan we een begin maken voor een gebiedsplan dat als voorbeeld zou kunnen dienen. De boer hoort hier. We hebben de insteek om er samen uit te komen. Daarvoor zullen we allemaal bereid moeten zijn om iets weg te geven, al zit daar natuurlijk wel een ondergrens aan. De discussie speelt al dertig jaar. Als het ons lukt, dan kunnen we als voorbeeld dienen voor Nederland.
Ik ben wel optimistisch. Ik proef de ruimte om er uit te komen, hoe lastig het ook is.’
Gerelateerde Zaanse Verhalen
Tim Knol in onze Zaanse achtertuin
Piet Hazelebach: Vereniging Ongeschonden Behoud Westzijderveld
Piet Hazelebach: Polder Westzaan als voorbeeld voor Nederland?
Flip Valk Natuur Milieu Educatie Centrum