Een delegatie internationale stadmakers kwam zaterdagochtend 28 mei aan op station Zaandam. Ze hadden geen idee waar ze waren. Wel kenden ze allemaal de afbeeldingen van het wereldberoemde Inntel.
De stadmakers kwamen uit Amsterdam, Budapest, Arlon, Lvijv, Warschau, Almere, Vinius, Brussel, Ljubljana, Sofia, Tallin, Lissabon en natuurlijk uit Zaanstad. In hun eigen steden hebben ze te maken met soortgelijke maatschappelijke bewegingen als waar de gemeente Zaanstad aan werkt. De dame uit Vilnius bijvoorbeeld was superenthousiast over de wederopstanding van de houten huizen. In haar eigen stad werkt ze samen met architecten en kunstenaars aan een project om de historische panden te behouden en te laten integreren met de hoge nieuwbouw.
Click her for the English report
Veel stadmakers werkten op het terrein van onderzoek, architectuur, planologie en houden zich bezig met transitie en circulair denken.
Actieve burgers en een actieve overheid
De groep, die bewust klein was gehouden zodat er meer interactie zou zijn, werd ontvangen door wethouder Rita Visscher-Noordzij, die verantwoordelijk is voor actief burgerschap van Zaanstad. Ze roemde de actieve burgers, want Zaanstad is trots op de grote aantallen vrijwilligers die zich inzetten voor de gemeenschap. Ze benoemde: ‘Active citizenship is the aim which requires active government. Municipality changes from leader to facilitator. Zaanstad is an independent municipality.’
Zaanse identiteit
Sjoerd Soeters, verantwoordelijk voor het masterplan en het ontwerp van het stadhuis, vertelde over de metamorfose van de stad. Het belangrijkste in zijn verhaal was dat hij vijftien jaar geleden een in zijn ogen vreselijk stad zonder structuur en smoel aantrof. Hj ging op zoek naar de identiteit van de streek en vond deze in de Zaanse huisjes. Ooit stond de Zaanstreek vol met gekleurde houten huizen, die door Claude Monet vereeuwigd werden in 25 schilderijen. De houten huizen vertellen vele verhalen, ondermeer over het feit dat er gebouwd werd met hout dat over was van de bouw van grote schepen.
Sjoerd Soeters ontdekte een relatie met de architectuur in Zuid-Europese landen. En ontwikkelde op grond van de geschiedenis en deze relatie een nieuwe bouwstijl. De Zaanse huisjes, twee planken dik met versieringen, hebben Zaanstad weer op de kaart gezet.
Details met verhaal
De stadmakers waren onder de indruk van de grote veranderingen. Soeters liet plaatjes zien van het verleden. Het contrast met de druk bezochte winkelstraat met gracht was enorm. Met zichtbaar plezier bekeken ze de gebouwen want overal waren details waar een mooi verhaal achter verscholen ging. Zoals de spermatozoide die als een makelaar bovenop de ingang van het station staat. Die verwijst naar de trouwzaal daaronder waar op het balkon twee kussende walvissen te zien zijn.
Fietsenpakhuis
De volgende stop was het fietsenpakhuis. Steven Brunsmann en Johan Krol van architectenbureau NUNC vertelden dat er in het nieuwe centrum niet alleen maar houten huisjes gebouwd mogen worden. Op basis van het verleden zoeken zij juist weer een nieuwe bouwstijl die elementen uit het verleden naar de toekomst brengen. Het pakhuis is zo gebouwd dat alle materialen in de toekomst opnieuw gebruikt kunnen worden.
De gemeente vindt het belangrijk dat mensen meer de fiets nemen. Daarom voldoet het pakhuis in een behoefte. NUNC heeft de opdracht gekregen om ook nieuwe fietsenstallingen te realiseren bij het station. De stadmakers kregen de plannen te zien.
Leuk aan het fietsenpakhuis is ook dat er mensen van Baanstede sociale werkvoorziening werken, die hier de kans krijgen om volledig mee te draaien in de samenleving. Die combinatie wordt door velen als zeer aantrekkelijk gevonden.
Honderden vrijwilligers Noorderkerk
Bij de Noorderkerk werd de groep ontvangen met een heerlijke Syrische lunch, gemaakt door de kok Eyad. Zijn verhaal, dat hij een paar maanden in de Hongaarse gevangenis had gezeten omdat hij op het verkeerde moment bij de grens stond, maakte veel indruk. Vrijwilligerscoördinator Kees van der Pol lichtte toe hoe de Noorderkerk sinds begin oktober dagelijks een warm welkom verzorgt voor de vele honderden vluchtelingen die in het hier tegenover gelegen tentenkamp in Zaandam verblijven.
Honderden vrijwilligers, van diverse geloofsrichtingen en atheïsten, komen hier naar toe om contact te leggen. Buurtbewoners, die het tentenkamp eerst met angst tegemoet zagen, komen nu ook naar de Noorderkerk. Zeker nadat ze op straat vriendelijk goedendag worden gewenst door hun tijdelijke overburen.
It is a lot of fun
Sarah Angenent vertelde als enthousiaste vrijwilliger wat er werd ondernomen voor en met de vluchtelingen. Uit allebei de verhalen bleek vooral dat er spontaan talloze zaken werden geregeld van onderop. De burgers namen zelf het heft in eigen handen. Voor allerlei problemen, zoals gebrek aan kleding, verveling/depressiviteit, werden oplossingen gevonden. De vrijwilligers organiseerden kledingmarkten, uitjes, taallessen, sporten, contactgroepen waar mensen kennis met elkaar uitwisselden. De vluchtelingen vonden het tentenkamp het meest vreselijke van Nederland maar Zaanstad wordt als de leukste en aardigste gemeente gewaardeerd. De gemeente omarmde na verloop van tijd deze inzet. Inmiddels wordt de vrijwilligersgroep als volwaardig partner gezien en werkt samen met de gemeente aan allerlei zaken om de opvang en integratie van nieuwkomers te verbeteren. Dankzij de voortdurende inzet van vrijwilligers kunnen nieuwkomers nu ook terug komen naar Zaanstad.
Oost-Europa en de vluchtelingen
De stadmakers, die ook uit Oost-Europese landen kwamen, waren zeer onder de indruk van de verhalen. Ze vertelden dat ze verrast waren dat er zoveel positieve zaken geregeld werden. Er werd ondermeer benoemd dat ze het een gemis vonden dat hun eigen land zo bang was voor de vluchtelingen. Er volgde een discussie of de burgers van die landen geen nieuwe mensen willen, of dat het aan de politici ligt. In de media werden geen mooie verhalen verteld zoals in de Noorderkerk.
Een dame uit Portugal bracht in dat haar land graag vluchtelingen wil opnemen, maar dat er tot dusver nog maar 50 mensen gebruik van hebben gemaakt.
Op de vraag hoe de vele honderden vrijwilligers behouden konden worden voor de toekomst, zag men wel mogelijkheden. Ze konden zich weer aansluiten bij een van de vele initiatieven waar vrijwilligers voor worden gezocht. Een vervolg op het evenement 1001 dromen bijvoorbeeld zou ook een optie zijn.
In de toekomst komen er een aantal nieuwkomers terug naar Zaanstad die hier een woning krijgen. Dat zag men ook als een kans.
Bouw samen aan de toekomst
In Bremen is een project dat de gemeente als voorbeeld kan nemen. Zoek een braakliggend terrein, zoek financiers en ga samen met de nieuwkomers een wijkje bouwen met allerlei soorten kleine woningen. Zo krijg je verrassend nieuwe architectuur, creër je een oplossing voor de woningnood en wellicht nog belangrijker: zo geef je nieuwkomers met een vak de kans om onderdeel te worden van de samenleving en te werken aan een gezamenlijke toekomst.
Bij de groep sloot zich een Syrische architect aan die hier wel oren naar heeft. Tijdens het evenement 1001 dromen had hij contact gelegd met restaurator Bart Nieuwenhuis die al veel houten huizen in Zaanstad heeft gerealiseerd. Een afspraak met hem heeft hij al. Wellicht gaan we hier nog meer van horen.
Bedijfsverzamelgebouw
Als laatste was de groep te gast bij de Juliana, een bedrijfsverzamelgebouw van BedrijvigeBij. Het voormalige schoolgebouw stond tien jaar leeg en is nu tot de nok toe gevuld met bedrijfjes uit de buurt. Het grootste deel van de gebruikers kan hier op de fiets of lopend naar toe. De verhuurders werken geregeld ook samen. En het pand heeft weer een buurtfunctie gekregen.
Tijdens het afsluitende eten bij De Fabriek, het thuishonk van Aan de Zaan, werd nog uitgebreid gesproken over de indrukken van de dag.
Wat is een Stadmaker?
