Eerst werd de brand geblust met een emmertje water, daarna kwam de handspuit. Voor smalle straatjes werd de waterbak op een slede gezet, deze wordt losgekoppeld bij een smal straatje. Vier mensen droegen dan de slede naar het pand waar brand was.
Daarna kwam de handspuit, daarmee kon je veel meer water geven en ook op grotere hoogte.
Na 1900 kwam er een brandstofmotor op de spuit. Wanneer je de motor start dan wordt er water aangezogen. Wanneer er druk wordt opgebouwd kun je wel 30 meter spuiten, ook omhoog. Als brandweer word je dan een stuk sterker. De ontwikkeling gaat dan snel.
‘We hebben ook een Verkadespuit uit 1934. Daar zit een grote V8 motor in, daarmee was je veel effectiever.’ Aan het woord is Kors van Ekris, voorzitter van het Zaens Brandweer Museum.
‘De eerste stap is gezet met het spuithuis op de Zaanse Schans.
Brand door de eeuwen heen
‘Ik dacht eerst: Een museum oprichten, dat doen we wel even. Dat is dus niet het geval. Het is een langdurig proces, dat nog door zal gaan als wij er niet meer zijn. In de eerste fase maakten we grote stappen, dat ging heel makkelijk. Nu zijn we beland in de fase waar we kleine stapjes maken, maar gelukkig nog wel vooruitgang boeken. We zijn heel blij met de goede contacten met het bestuur van de Zaanse Schans, Ed Pielkenrood van De Zaansche Molen die ons helpt, en de adviezen van Korpora en Brandweer Zaanstreek Waterland.’
Reorganisatie Zaanse brandweer
‘In het begin van deze eeuw werden veel kleine brandweerkazernes in de Zaanstreek gereorganiseerd: het materieel en de brandweerlieden gingen naar enkele grote kazernes. Het erfgoed dat onderhouden moest blijven, bleef op de voormalige brandweerposten. In 2006 en 2008 gingen de kazernes dicht in Westzaan Zuid en Noord. Kors van Ekris was vrijwillig brandweerman bij Westzaan Noord: “Als brandweerlieden hadden we veel samen mee gemaakt. Mooie en moeilijke dingen. Het was ook een sociaal gebeuren, daarom bleven we elkaar zien op maandag, onze oefenavond in de kazerne. Er waren ook mensen die overstapten naar een andere kazerne of er mee stopten.’
Verzamelen van erfgoed
‘We hadden in de kazerne historisch brandweermaterieel, zoals een oude handspuit, en we gingen oud materieel verzamelen. In 2012 richtten we een stichting op, daarvoor zochten we contact met de andere Zaanse brandweerkazernes. De eerste reactie was dat ze veronderstelden dat we handspuiten wilden voor onze stichting, daar deden ze niet aan mee. We hebben toen een goed verhaal op papier gezet waarbij we duidelijk maakten dat ze er allemaal belang bij hadden om het erfgoed te bewaren en te onderhouden. Bij iedere kazerne waren er immers steeds minder mensen voor het onderhoud, daar zou het vooral verstoffen.
Door de stichting zou het materieel bij elkaar worden gebracht en aan publiek getoond worden.’
Kleine overwinning
‘Het verhaal werd positief ontvangen, dat was een kleine overwinning. De vrijwilligers hebben vooral binding met hun eigen kazerne, dus het duurde wel een jaar voordat ze allemaal het plan ondersteunden. Ze deden afstand van hun historisch brandweermaterieel via een bruikleenovereenkomst. Alleen de kazerne in Zaandijk, Krommenie en Assendelft, de blusboot en de ladderwagen zijn nog aparte stichtingen. De vrijwilligers blijven actief bij hun eigen kazerne, maar als we om hulp vragen dan wordt het geboden.
De volgende stap was de locatie, onze brandweerkazerne in Westzaan Noord werd te klein. Na de verkoop door de gemeente aan een particulier werd de huur te hoog. In 2015/16 was de kas leeg met inkomsten uit lidmaatschap. We hadden zoveel mensen enthousiast gemaakt en nu moesten we wellicht de stekker er zelf uittrekken. We waren ten einde raad. Gelukkig kwam Jaap Van het Kaar met een pand in de Kerkbuurt in Westzaan. In 2016 hebben we zijn oude werkplaats heringericht. Het is een mooie locatie, want we zijn omringd door oude houten huizen en sfeerverlichting. Dit past allemaal zo mooi op elkaar. Met feestdagen, zoals Koningsdag, de Winterfair en De Dag van Westzaan wordt buiten het materieel opgesteld. Het straalt veel uit en past goed bij ons.’
Voertuigen
‘Inmiddels hadden we allerlei materieel in bruikleen. We hadden echter geen ruimte voor zeven of acht handgetrokken spuiten die hoorden bij de geschiedenis van brandweer Zaanstreek Waterland. Gelukkig werden we geholpen door Frank Kuntz, zodat we in de hal van de grote uitrukpost in Wormerveer onze voertuigen konden opstellen. Met evenementen tonen we het erfgoed aan het publiek. De volgende stap is een eigen locatie voor het museum waar alles bij elkaar komt. We waren brandweermannen, we hadden geen verstand van het opzetten van een museum. Daarom hebben we contact gezocht met Ed Pielkenrood van vereniging De Zaansche Molen, die ons nu ondersteunt.
Ed bracht ons in contact met de nationale erfgoedorganisatie Korpora Erfgoed publieke veiligheid, die beheert de historische collecties van de Nederlandse brandweer, politie, Bescherming Bevolking en het Rode Kruis. Zij waren zeer enthousiast, het resulteerde in een pilot voor het Zaens Brandweer Museum. We kunnen deelnemen aan programma’s waarbij je leert hoe je een museum kan inrichten, hoe je landelijke bekendheid krijgt, hoe je de structuur en organisatie van je museum inricht en hoe je een financiële buffer kunt opbouwen. Heel interessant was om meer inzicht te krijgen in wat wel en minder waardevol is om te beheren en te laten zien in je museum. Niet alles is even interessant. Ook het contact met collega musea in Nederland levert inzichten op.’
Lees ook deel 2 over de vorderingen van het Zaens Brandweer Museum.