‘Niets overkomt je. Je moet investeren om het verschil te maken.’
Peter Tange, geboren in Koog aan de Zaan, was docent Nederlands, wiskunde en maatschappelijke begeleiding. Daarna was hij directeur van een technische school (ROC). Daarnaast was hij van 1982 tot 2000 raadslid in de gemeente Zaanstad namens de PSP/GroenLinks. Van maart 2000 tot maart 2020 was hij burgemeester van de gemeente Wormerland, en daarmee de langst zittende burgemeester in een plaats. Tegenwoordig woont Peter Tange met zijn vrouw in Wormerveer aan de Zaan.
Echt productiegebied
Ik ben geboren en getogen in Koog aan de Zaan. De Stationsstraat was daar vaak chocoladebruin van de cacaofabrieken. Als je langs Duyvis liep dan keek je direct bij de werkplaats naar binnen. En de kade bij Lassie was vaak wit van het meel. Het werk bij de fabrieken was heel arbeidsintensief. In de ochtend kwamen stromen mensen uit de trein die naar de fabrieken liepen. Tegenwoordig is de stroom omgekeerd. De werkgelegenheid vind je nu bijvoorbeeld aan de Zuidas in Amsterdam.
De Zaankanter zou wel wat trotser mogen zijn op de Zaanstreek. Het is een prachtig gebied met een rijk verleden en unieke natuurgebieden. De sluisjes, molens, boerderijen en industriewand tonen herinneringen aan het verleden en de ontwikkeling naar welvaart. Er zijn ook periodes geweest van armoede. Kenmerkend zijn de mensen die hun nek hebben uitgestoken en een onderneming zijn gestart. Hier ligt de basis van bedrijven in cacaoverwerking, hout en rijst en de ontwikkeling van de molens in de 17e eeuw die later hebben geleid tot de bekende fabrieken. Op de basisschool leerden we dat dit de provisiekast van Nederland was.
De ondernemers van grote familiebedrijven hadden oog voor hun werknemers. Ze hadden bijvoorbeeld een eigen toneel, zang- en sportvereniging, en een eigen brandweer. In de avonduren konden werknemers klussen voor zichzelf uitvoeren in de fabriek. De papierfabriek Van Gelder bood ooit werkgelegenheid aan meer dan 700 mensen, dit was het grootste bedrijf van Wormer.
Vijftig jaar geleden bedacht meneer van Schaik de toverrijst voor Lassie. De rijst in Indonesië is klef, hier wilden mensen een snelle, droge korrel die in een paar minuten klaar was.
De bedrijven vernieuwden door goed naar de producten te kijken en naar wensen uit de samenleving. In de jaren tachtig werden de Zaanse familiebedrijven onderdeel van multinationals, dat betekende een grote verandering.’
Deskundigheid vereist voor Zaanstad
Sinds 1974 behoren de zes dorpen en Zaandam tot de gemeente Zaanstad. ‘Tot die tijd loosden de fabrieken in de Zaan en elke gemeente had een eigen vuilnisbelt en verbrandingsoven. Er was behoefte aan meer woningen. Ieder dorp kon slechts een straatje ontwikkelen terwijl er behoefte was aan een grote woonlocatie erbij waar je kon investeren in scholen en voorzieningen.
Door het samengaan van de dorpen en Zaandam kon je de schaal vergroten en investeringen doen. Na 1974 ging de Zaanstreek er echt anders uit zien. Vroeger stonk het er. Door investeringen in het gemaal werd het water in de Zaan twee keer per week ververst, het was een wereld van verschil.’
De Zaankanter
“Ze houden van werken, zijn spaarzaam, ijverig, nemen geen blad voor de mond en hebben een groot rechtvaardigheidsgevoel.” ‘Deze uitspraak van Petrus Opmeer uit 1625 heb ik regelmatig gebruikt in toespraken. De geschiedschrijver die de molens bezocht en de Zaankanters sprak, was de Geert Mak van die tijd. Zijn typering is nog altijd van toepassing. De Zaankanter is heel Hollands, en als het er echt op aankomt dan helpen we een beetje.’
‘De samenleving kent zijn eigen dynamiek. Bedrijven en instellingen vragen om medewerking en om nieuwe voorwaarden.’
‘Ik vind het belangrijk om mensen niet uit te sluiten. Je kunt met iedereen het gesprek aangaan en luisteren naar argumenten. Sluit aan bij netwerken om medestanders te vinden voor nieuwe initiatieven. Dat is de leidraad hoe ik kijk naar ontwikkelingen. Ik weet dat er een groep is die wil mopperen. Dat respecteer ik, maar dat helpt niet. Het is veel leuker om mensen te zoeken die samen een plan maken, voor een nieuwe woonwijk, een nieuwe school. Zoek mensen die bereid zijn om vernieuwingen door te voeren.’
Binnenkort deel 2 waarin Peter Tange vertelt over 40 jaar gemeentepolitiek ‘Van maakbare samenleving tot eigen verantwoordelijkheid burgers.
