‘Hoe kunnen we materialen uit de natuur gebruiken, die zo min mogelijk worden bewerkt zodat ze na gebruik terug kunnen in de natuur? We kunnen niet oneindig nieuwe grondstoffen inzetten. Circulair bouwen, daar moeten we naar toe. We kunnen veel uit de natuur gebruiken dat al voor ons klaarligt.’
Thomas van Nus is geboren en opgegroeid in Zaandam. Op zijn negentiende verhuisde hij naar Amsterdam en studeerde aan de Academie van Bouwkunst. Daar ontmoette hij de Duitse Christina Eickmeier, zij had eerder in Duitsland aan de TU Braunschweig architectuur gestudeerd. Beiden deden werkervaring op bij verschillende architectenbureaus.
Ze richtten in 2011 hun eigen bureau op, Chrith Architects, dat is gespecialiseerd in circulair en ecologisch bouwen.
Circulair bouwen op de lange termijn
‘Er zijn twee mogelijkheden om circulair te bouwen. Bij de eerste optie wordt bouwmateriaal zoals staal en beton demontabel gemaakt zodat het hergebruikt kan worden.
De tweede optie is biobased bouwen, waarbij je grondstoffen uit de natuur haalt en zorgt voor een natuurlijke kringloop.
Je gebruikt daarbij zo min mogelijk energie en voegt geen andere stoffen toe. En er blijft geen vuil achter waarna het in de toekomst wordt afgebroken.’
Bouwen met stro
Chrith Architects is gespecialiseerd in het bouwen met stro, leem en hennep. ‘In 2008 was er vanwege de crisis geen werk voor architecten in Nederland. In Duitsland was dat er wel. Daarom hebben we een tijd daar gewerkt. Net voor onze emigratie maakten we een grote reis naar Oezbekistan en Kirgistan. In Oezbekistan werden we heel enthousiast over de leembouw. Bij de geboorte van een zoon is het de traditie om op een stuk grond populieren te planten. Wanneer hij gaat trouwen, dan bouwen de familie en omwonenden samen een lemen huis voor hem.
Leem is een heel mooi materiaal. Je haalt het lokaal uit de grond en je kunt gaan bouwen. In Nederland kan dat ook, je moet dan zand toevoegen aan klei. Hier gebeurt dit nog nauwelijks.’
In Duitsland wordt leem als bouwmateriaal steeds vaker toegepast. Thomas ging in Duitsland aan het werk bij een leembouwer, zodat hij het vak onder de knie kreeg.
Terug in Nederland maakten Thomas van Nus en Christina Eickmeier het bouwen met stro en leem tot de specialiteit van hun architectenbureau. Eerder werkten ze aan de Oostzijde in Zaandam, tegenwoordig hebben ze hun atelier in de maakgemeenschap De Hoop in de Achtersluispolder. Hier zijn inmiddels 150 bedrijven gevestigd.
Eigen huis Chrith Architects als proefkonijn
‘We wonen in Zaandam met twee kleine kinderen. Hier hebben we ons jaren vijftig huis biobased geïsoleerd met houtvezelplaat. Dit hebben we binnen afgewerkt met een dikke leemlaag met wandverwarming. Onze dochter van zes heeft meegeholpen om de leemstructuur op de wanden aan te brengen. De eerste stappen zijn makkelijk, het is echter wel vakmanschap om het perfect te krijgen.
De kruipruimte hebben we ingespoten met schelpen. Voor de houten dakopbouw gebruiken we een nieuwe methode die in Oostenrijk is ontwikkeld. Zo wordt stro in een doosconstructie geblazen met een omgekeerde stofzuiger. De dozen dienen als isolatie en zijn iets minder ecologisch dan strobalen, maar wel een methode om op grotere schaal projecten te realiseren.
Van de verschillende isolatiematerialen is piepschuim het minst duurzaam, gevolgd door glaswol. Houtvezelplaat met geperste houtsnippers is een goed alternatief, stro is het allerbeste.
We hebben ons huis voorzien van een houten gevel, de windgezaagde lariks komt van de houtzaagmolen Het Jonge Schaap op de Zaanse Schans. Een houten gevel gaat gemiddeld twintig tot dertig jaar mee, afhankelijk van het onderhoud. Wanneer je het goed onderhoudt, dan kan het nog veel langer mee.
Op de Zaanse Schans wordt lijnolie verkocht. Daar worden dan wel stoffen aan toegevoegd door het bedrijf Rigo zodat het gebruikersvriendelijker wordt.
Voor natuurlijke lijnolieverf geldt dat je niet het hele jaar kunt schilderen. De lente en herfst is ideaal qua temperatuur en luchtvochtigheid. Het heeft een lange droogtijd nodig en je kunt niet snel na elkaar verschillende lagen opbrengen. Je hebt er meer tijd voor nodig.’
Durf te investeren in lange termijn
Er zijn miljoenen jaren nodig geweest om kleine diertjes en plantjes uit de zee om te toveren tot aardolie. Wij verbruiken het ‘zwarte goud’ in één keer of maken er een plastic tas van. Dit kost ook weer energie.
Archeoloog Maikel Kuijper heeft onderzoek gedaan naar industrieproducten. De afgelopen honderd jaar zijn we heel rijk geworden door staal, beton, kunstmest, kunststof. Iedereen kan hier goed door leven, maar we maken hiermee ook de aarde kapot. Als archeoloog kijkt Maikel Kuijper terug op de geschiedenis en aanschouwt het. Zijn bevindingen wil hij meegeven aan de toekomst. Veel is gebaseerd op de korte termijn en op veel geld verdienen. De boodschap is: durf te investeren in een lange termijnstrategie. We moeten omdenken. Je dient vrij te geven wat de schaduwkosten zijn van het gebruik van fossiele brandstoffen, de energie die daarvoor nodig is om het te leveren maar die nu niet zichtbaar is en wat de kosten zijn om de schadelijke stoffen veilig te stellen.’
Lees nu ook deel twee waarin Christina Eickmeier en Thomas van Nus vertellen hoe een huis van stro, leem en hennep wordt gebouwd.
