Vijftien grote Zaanse industriële bedrijven bundelen hun krachten om in te zetten op duurzame energie, werkgelegenheid in de Zaanstreek, en vervoer over water.
Ad van Vugt (oud directeur Exter) en Eric Nederhand (directeur Ofi /Olam Cocoa) vertellen waar Zaanstad Maakstad voor staat.
Vereniging Zaanstad Maakstad: Maakindustrie is uniek
Ad van Vugt, oud-voorzitter van de vereniging: ‘We hebben bewust gekozen voor een naam die lijkt op Maak Zaanstad, waarbij de stad met elkaar in gesprek gaat waar we naartoe willen. De industrie is onlosmakelijk met de stad verbonden, we hebben ons met elkaar te verhouden. De industrie is ook een Zaankanter. In Zaanstad hebben we een maakindustrie, hier wordt veel geproduceerd. We verwerken grondstoffen op plantaardige basis tot hoogwaardige levensmiddelproducten. Met elkaar levert dat een omzet op van 3,5 miljard per jaar.’
Voorzitter Eric Nederhand: ‘Nergens vind je zoveel food en maakbedrijven bij elkaar als in de Zaanstreek. We zijn veel te bescheiden over wie we zijn en wat we kunnen. Via de vereniging Zaanstad Maakstad willen we dit unieke karakter veel meer uitdragen.’
Geurbeleid
Wat ging eraan vooraf? Ad van Vugt: ‘In 2015 kwam de gemeente met het geurbeleid. Bedrijven moesten ervoor zorgen dat er in 2030 geen klachten meer waren op geurgebied. Er was geen overleg geweest. Dat viel helemaal verkeerd bij de industrie. De eerste reactie was “Dat gaan we niet doen, we moeten hier advocaten op zetten.” Daarna kwam het besef dat het ook anders kon.
Waarom kijken we als bedrijven en overheid niet samen naar de stad, naar wat het nodig heeft en lossen we het samen op?
Dit werd de basis voor de vereniging die in 2021 formeel is opgericht. Het begon met een Industrieberaad dat leidde tot een intentieovereenkomst waarin staat dat we erkennen dat de industrie in Zaanstad blijft en dat industrie en overheid samen uitdagingen oplossen.’
Meten van huidige en toekomstige energievraag
Eric Nederhand: ‘Bij de herziening van het geurbeleid praten we nu mee in een veel eerder stadium in plaats van dat we er achteraf mee geconfronteerd worden. Bij Ofi hebben we fors geïnvesteerd om de ammoniakuitstoot te verlagen met 84 procent, de resterende 16 procent gaan we ook aanpakken.
Vijftien grote industriële bedrijven werken samen met de overheid aan de overgang van aardgas naar waterstof en elektrificatie
We zijn als Zaanstad Maakstad vertegenwoordigd binnen het bestuursplatform Energietransitie Noordzeegebied. Als we Tata Steel niet meerekenen, dan consumeren wij als Zaanse fabrieken 30 procent van de totale energievraag binnen het Noordzeekanaalgebied. Energiespecialisten van de vijftien Zaanse bedrijven zitten samen in een werkgroep om te onderzoeken hoe we kunnen bijdragen aan de energietransitie.
Je kunt van elkaar leren en elkaar helpen, soms heeft een ander bedrijf al een oplossing voor een uitdaging waar jouw bedrijf voor staat.’
Schaalgrootte telt
Ad van Vugt: ‘Het is het optellen van de gezamenlijke behoefte. Geen van de bedrijven is groot genoeg om een waterstofleiding te financieren.
Door gezamenlijk te berekenen hoeveel de behoefte is tot 2050 en welke energiebronnen het meest geschikt zijn zet je een gemeenschappelijk behoeftepatroon op de kaart.
Dan blijkt het de investering waard om een waterstofleiding van IJmond naar Zaanstad aan te leggen en daarna ook vanuit de havens van Amsterdam. Die gezamenlijkheid werkt. Anders zit iedereen op elkaar te wachten.’
Eric Nederhand: ‘In de werkgroep zitten energiespecialisten van alle vijftien bedrijven. Zij onderzoeken wat er bij de bedrijven zelf moet gebeuren voor de energietransitie en vergaren informatie over waterstof. Ze gaan op onderzoek uit bij externe partijen, bijvoorbeeld welke branders er geschikt zijn bij waterstof en wanneer deze leverbaar zijn. De kennis wordt uitgewisseld.’
Waterstof komt er
‘Ad van Vugt: ‘Er is een roadmap ontwikkeld hoe snel we van het aardgas af kunnen. In 2026 zouden we klaar kunnen zijn om een overeenkomst te tekenen met mogelijke leveranciers van waterstof en elektriciteit. Daar moet dan vervolgens een infrastructuur voor worden aangelegd. De bedrijven nemen 50 % van de energie af in Zaanstad, de andere helft is de bebouwde omgeving. Als gebruikers trekken wij de kar, waarbij we heel goed samenwerken met de gemeente. We worden ambtelijk ondersteund bij het vergunningentraject, waarbij we ook samenwerken met de bebouwde omgeving.’
Eric Nederhand: ‘We moeten er zeker van zijn dat we genoeg waterstof aangeleverd krijgen om betrouwbaar te kunnen draaien als bedrijf. De infrastructuur voor waterstof komt er omdat we kunnen aantonen hoeveel waterstof we gezamenlijk gaan afnemen, daarom loont het om de leiding aan te leggen. Waterstof is duurder dan aardgas. In eerste instantie zal de rijksoverheid het verschil subsidiëren, de verwachting is dat de prijs later zal afnemen.
Veel Zaanse industriële bedrijven zijn in handen van een multinational met een hoofdkantoor in een ander werelddeel. Die denken niet Zaans, een multinational denkt groot. Deze heeft het geld om investeringen te doen voor de verre toekomst. Een lokaal bedrijf kan deze investeringen niet doen.’
Tot slot vertelt Ad van Vugt: ‘Acht jaar geleden zijn we gestart met Zaanstad Maakstad. Er staat nu een robuuste vereniging met budget, werkgroepen, plannen voor de toekomst en met goede afspraken met elkaar en de overheid. Ieder bedrijf stelt personeel beschikbaar voor de werkgroepen en draagt bij aan de roadmap. Gezamenlijk is er budget bijeengebracht zodat een extra parttime kracht zaken kan versnellen. Zo hebben we meer slagkracht.
We werken heel goed samen, inmiddels vormen de vertegenwoordigers van de vijftien bedrijven een hecht team.
De samenwerking met de gemeente is ook heel goed. Samen geloven we erin.’
Lees ook deel 2: Hoe werkt Zaanstad Maakstad aan werkgelegenheid en bereikbaarheid?
Bedrijven aangesloten bij Zaanstad Maakstad
Ofi, Forbo, Cargill, AAK, Exter, van Wijngaarden, Hansel, Norit, Verkade, Tate&Lyle, JS Cocoa, Pieter Bon, ZOR, Bunge en Lassie