Over een Zaans ecodorp wordt al een paar jaar gesproken. Dat het er ook echt gaat komen, staat voor Jacob Spaander van Eco aan de Zaan vast. ‘De noodzaak dat we met de aarde en met elkaar anders moeten omgaan, wordt steeds meer gevoeld. Het is de tijd om het fundamenteel anders te gaan doen.’ Onlangs gaf de provincie groen licht voor een subsidie om een haalbaarheidsonderzoek te kunnen uitvoeren.
Krommenieër Jacob Spaander had altijd al de wens om op een andere manier te wonen dan in de maatschappij gebruikelijk. Duurzamer, dichterbij de natuur en meer in samenhang met anderen. Van ecodorpen had hij wel eens gehoord. ‘Ik dacht altijd: ik kom daar nog wel eens te wonen. Later en ergens anders.’ Het was een goede vriendin die het idee opperde om middenin de Zaanstreek een ecodorp te beginnen. ‘Mijn hart zei meteen volmondig “ja”.’
Met zeven andere Zaankanters maakt Jacob deel uit van de kerngroep van Eco aan de Zaan, inmiddels een vereniging die zich inzet voor realisering van een stedelijk ecodorp. Zo’n drie jaar zijn ze daar nu mee bezig. Een locatie is er nog niet, de financiering is een uitdaging en regelgeving zorgt voor hobbels op weg naar de uitvoering van de plannen.
Haalbaarheidsonderzoek
‘Elk jaar zeggen we dat het ecodorp er over twee jaar is. Hoewel het nu eenmaal een langdurig proces is, ben ik ervan overtuigd dat het nu echt dichterbij komt.’ Onlangs ging de provincie akkoord met een subsidieverlening voor het laten uitvoeren van een haalbaarheidsonderzoek. ‘Steeds konden we maar geen goed plan maken, omdat we geen locatie hadden. De locatie bepaalt onder meer de omvang van het dorp. Maar zonder plan, krijg je ook geen locatie.’
In samenspraak met de gemeente heeft Eco aan de Zaan inmiddels naar locaties gekeken die op termijn wellicht geschikt zijn voor een ecodorp. ‘We hebben twee locaties uitgekozen waarop het haalbaarheidsonderzoek zich kan richten. Of een van die locaties het daadwerkelijk gaat worden, is de vraag. De locaties zijn erg prematuur, dus die houden we nog even onder de radar. Maar dankzij de subsidie van de provincie kunnen we nu gaan aantonen dat een ecodorp haalbaar is, ook financieel.’
Geen commune wordt het, en ook geen verzameling hobbithuisjes.
Maar wat is dan eigenlijk een ecodorp? ‘Geen commune, zoals soms wordt gedacht,’ zegt Jacob. ‘Het gaat om zo’n elf tot vijftien, wellicht twintig zelfstandige huishoudens. Een verzameling hobbithuisjes wordt het niet. De locatie bepaalt wat het wel wordt. Het kan bestaande bebouwing zijn die je ecologisch of duurzaam transformeert.’
Tiny houses
Komt het dorp in een gebied waar gebouwd mag worden, dan wordt het compacte, duurzame bouw met gebruik van milieuvriendelijke materialen. ‘Waarbij op een slimme manier gebruik wordt gemaakt van natuurlijke energiebronnen.’ Zogeheten tiny houses kunnen er een plek krijgen, maar te klein moeten de woningen ook weer niet zijn. ‘Praktisch en leefbaar, dat is belangrijk.’ Een leefgemeenschap als onderdeel van een wijk met duurzaam gebouwde koopwoningen is een optie.
Wat mensen willen, is verbondenheid met de wereld om hen heen en daarin van belang zijn.
‘Lange tijd was het ecologische gedachtegoed iets van een alternatieve elite die zich buiten de samenleving vestigde. Logisch, want binnen die maatschappij was geen ruimte voor een ecologisch alternatief. Inmiddels wordt de noodzaak dat we anders moeten omgaan met de aarde en met elkaar, steeds meer gevoeld. Het is de tijd om het fundamenteel anders te gaan doen.’
Broedplaats en inspiratiebron
In die ontwikkeling ziet Jacob voor het ecodorp een belangrijke rol weggelegd. ‘Het dorp zal een broedplaats en inspiratiebron zijn voor andere manieren van omgaan met bouwen, wonen, werken en samenleven. Een plek waar dankzij regelluwte geëxperimenteerd kan worden met duurzame alternatieven. Denk bijvoorbeeld aan het opwekken van energie met behulp van windmolens. Veel mensen denken bij windenergie al snel aan grote windmolens die veel lawaai maken, terwijl er ook andere, kleinere vormen. Die mag je in bewoond gebied echter niet zomaar uitproberen. In een ecodorp kun je die vorm van energievoorziening wel monitoren, waardoor je tot een toepassing kunt komen die ook elders geschikt is.’
Bijecomsten
Behalve de kerngroep volgen zo’n twintig Zaankanters de ontwikkelingen geïnteresseerd, een aantal dat volgens Jacob zal groeien zodra er een locatie is gevonden. Ze bezoeken de zogeheten bijecomsten van Eco aan de Zaan, waar kan worden meegedacht en –gepraat over manieren om tot een andere, duurzamere manier van samenleven te komen.
‘Het is niet meer een tijd waarin je mensen moet zeggen: het gaat slecht met de aarde en dit is de manier waarop je het moet doen om haar te redden. Met zulke boodschappen zijn we doodgegooid. Belangrijk is het om mensen aan te spreken op wat ze zelf willen, en daarover met elkaar van gedachten te wisselen. En wat mensen willen, is verbondenheid met de wereld om hen heen en daarin van belang zijn.’
Gedeeld verlangen
In het ecodorp komt dat gedeelde verlangen tot uiting. Ook op heel praktische manieren. ‘Als je zeven huishoudens hebt, kun je je afvragen of je ook echt zeven wasmachines nodig hebt. Misschien volstaat een gezamenlijke wasmachine in een gemeenschappelijke ruimte?’
Daarnaast dragen jong en oud zorg voor elkaar, is het idee. ‘De maatschappij is bezig te veranderen van een samenleving van ieder voor zich, naar een samenleving waarbij we gebruikmaken van elkaars krachten en talenten. In oude leefgemeenschappen pasten grootouders op de kinderen, van wie de ouders zich op die manier konden inzetten voor het voortbestaan van het dorp. Grootouders konden hun wijsheid doorgeven aan de jonge generatie en bleven zich daardoor verbonden voelen met het dorp. Wij willen laten zien hoe fijn en belangrijk het is als die samenhang terug is. Zo is een samenleving bedoeld.’
Meer weten?
Ben je geïnteresseerd in de plannen voor een ecodorp en het gedachtegoed van Eco aan de Zaan? Op www.ecoaandezaan.nl vind je meer informatie over onder meer de bijecomsten. Op Facebook kun je lid worden van de groep Eco aan de Zaan. Voor €5,- per maand of €60,- per jaar kun je de vereniging ondersteunen. Eerder spraken we met Jacob over Transition Town Zaanstreek. De internationale beweging Transition Town wil mensen op lokaal niveau samenbrengen om tot een duurzamere manier van wonen, werken en leven te komen.