‘Ik ben geboeid door duurzaamheid en wat er gebeurt met de aarde. De veranderingen wil ik snappen zodat we er wat aan kunnen doen. Als ouder maak ik me zorgen dat de aarde door de klimaatopwarming onleefbaar worden. Waarom heb ik mijn dochter op de wereld gezet als we dit voor haar achterlaten?’

Eva Stache kreeg in 2022 de erkenning voor haar jarenlange inzet om ecosystemen in de stad te introduceren. Het Ecohof in Wormerveer is nu een feit.

Eva Stache is geboren in Roemenië, waar ze de opleiding voor architect volgde. Ze verhuisde in 1992 naar Oostzaan voor de liefde en waar ze sindsdien met haar man en dochter woont. In 1998 startte ze haar eigen architectenbureau met als specialisme duurzaam bouwen. Haar energieneutrale Tangramhuis won in 2003 de eerste prijs bij de Novemprijsvraag. Dit is een ontwerp van een flexibele hedendaagse energiezuinige cataloguswoning die je kunt opbouwen uit verschillende modules. Bij de Technische Universiteit van Delft werkt ze aan een promotieonderzoek naar de rol van stadsvegetatie bij de aanpak van problemen zoals hitte en wateroverlast.

Duurzame ontwerpen voor woningen

‘Bij mijn eerste ontwerpen van duurzame woningen had het nog een sterk geitenwollensokken imago. We gingen er vanuit dat het nog lang zou duren voordat de opwarming van de aarde merkbaar zou zijn. In plaats van over honderd jaar zijn nu al overal de consequenties zichtbaar. Denk aan de bosbranden, watervallen die opgedroogd zijn en de ijskap die heel snel smelt. We zijn het punt al voorbij dat we dit tij kunnen keren. Ook als we een grote maatschappelijke draai maken weten we uit berekeningen dat het nog steeds bergafwaarts gaat. Wel kunnen we maatregelen nemen om het proces te vertragen. Alleen maatregelen voor energieneutrale woningen is niet voldoende. De openbare ruimte vraagt ook om klimaatadaptieve maatregelen, het liefs verankert in de regelgeving.’

Goedkope natuurlijke bronnen

Eva Stache maakt veelvuldig gebruik van de zon, een kosteloze energieleverancier. Ze ontwerpt raampartijen op het oosten en westen, en geen of weinig ramen naar het noorden. Een boom op de juiste plek werkt goed als zonwering, zeker omdat deze in de winter haar bladeren verliest en daardoor weer zon toelaat. Eva Stache kiest niet voor grote ingewikkelde en dure installaties maar regelt de ventilatie, verwarming en koeling voornamelijk zonder elektriciteitsgebruik. Slim ontworpen gebouwen hebben natuurlijke ventilatie en een langdurig contract met de zon.

Ecohof

‘Met dit duurzame complex willen we een kweekvijver en inspiratiebron zijn in een klimaatadaptieve stad. Als alles voorspoedig verloopt, dan kan in 2025/26 aan de Tulpstraat 18 in Wormerveer gestart worden met de bouw van het Ecohof. Op het terrein van de oude Floraschool willen we voor 23 huishoudens koop- en sociale huurwoningen creëren. Het is een pilot om te onderzoeken hoe ver je kunt gaan met het bouwen van een zelfvoorzienend, circulair complex dat klimaatadaptief is in stedelijk gebied. De dragende wanden van de school laten we staan, die zorgen voor een diversiteit van planten en diertjes. Onderdelen die we slopen, gaan we op een hoogwaardige manier hergebruiken. De bestaande stalen kozijnen plaatsen we als voorzetramen voor goed isolerende kozijnen van vurenhout, die daardoor ook goed bestand zijn tegen weersomstandigheden. De sloot aan de rand van het complex willen we naar binnen trekken.’

Rol van planten bij duurzaam ontwerpen

‘In 2015 ben ik gestart met een promotieonderzoek, omdat ik meer wilde weten over de rol van planten bij het opnemen van CO2 uit de lucht. Door het promotieonderzoek krijg ik toegang tot belangrijke wetenschappelijke studies en kan ik zelf experimenten uitvoeren in het laboratorium. Zo krijgen we meer duidelijkheid over beplanting in de stad en klimaateffecten van woningbouw.

Het onderzoek wordt steeds interessanter. Zo begrijpen we nu beter waarom het zo warm wordt in de stad en waarom zich hitte eilanden vormen. Wanneer er geen vegetatie is, dan stroomt het regenwater weg en komt nooit meer terug. Een boom is in staat om op grote diepte water op te halen die daarna wordt verdampt. Wanneer er geen bomen zijn, wordt die waterkringloop doorbroken. Deze conclusie over de functie van vegetatie is van levensbelang voor de inrichting van de stad. Je kunt berekenen met welke vegetatie en in welke hoeveelheid je de problemen in de stad qua hitte en wateroverlast kunt verminderen.’

Vegetatie antwoord op hitte en wateroverlast?

Groene daken en gevels gaan veel langer mee. Ze zorgen ook voor koeling en nemen CO2 en fijnstof op.

Hitte eilanden

‘Voor specifieke problemen kunnen we met specifieke vegetatie antwoord geven. We zijn volop bezig met de energietransitie, waarbij we de gebouwen volledig doorrekenen. Voor de ruimte tussen de gebouwen is geen regelgeving hoe dit er uit moet zien.

De hitte neemt toe door de stenen gebouwen in de stad. Wanneer een gebouw wordt belicht door de zon, dan wordt de straling omgezet in thermische energie vermenigvuldigd met een factor vier. Dit straalt af naar de grond en in een smalle straat reflecteert het ook op gebouwen aan de overkant. Wanneer je hier op de juiste plekken bomen en vegetatie plant dan wordt de lucht niet verwarmd: de energie wordt opgeslagen in de waterdamp en stijgt ermee naar de hogere atmosfeer. Als de waterdamp hoog een koelere luchtlaag ontmoet, gaat het condenseren. Het water komt terug op het aardoppervlak in de vorm van regen. De waterkringloop is dan compleet. Zo raak je de energie in de stad kwijt.’

Overstromingen

Naast hitte is water een groot probleem in de stad. De regenbuien worden steeds heftiger waarbij de pompen het water niet meer wegkrijgen. Even later is er weer een droge periode. Het regenwater zou opgeslagen moeten worden om de hete zomers door te komen.

Gebruik maken van de natuur

‘We weten dat CO2 wordt opgenomen door de vegetatie. Dat werkt alleen als je de bomen en struiken langs een weg op de juiste plek zet, want dan nemen ze de uitlaatgassen op. Als dat niet het geval is, dan vliegt de vuile lucht juist weg. Inmiddels weten we ook dat bramen en brandnetels uitbundig CO2 opnemen. Er wordt nu veel geld uitgegeven aan investeringen tegen de klimaatopwarming. We kunnen ook de natuur gebruiken: er is berekend dat de kosten voor vegetatieve oplossingen lager zijn. Groen doet veel meer dan we eerder dachten. Door dak- en gevelbekleding koelt de woning. Het regenwater wordt vastgehouden en langzaam losgelaten. Het neemt luchtvervuiling op. We berekenen nu hoeveel CO2 en fijnstof de groene daken en gevels opnemen. Het is ook een goede isolatie tegen zon, regen en wind.’

Duurzame woning en tuin

‘In mijn ontwerpen maak ik gebruik van een houten draagstructuur met nauwelijks installaties. Hout is prettig om in te wonen. We maken gebruik van productiebossen, waarbij je zeker weet dat er voor de bomen die worden omgehakt nieuwe worden geplant. Voordeel van hout is ook dat het CO2 opslaat. Een compact huis heeft de voorkeur, want hoe meer hoekjes je in huis hebt des te meer koudebruggen er zijn. Wanneer je bijvoorbeeld een betonnen tafel voor het raam zet of een wand achter glas op de juiste plek plaatst dan wordt deze door de zon verhit zodat het in de avond als kacheltje kan dienen. In combinatie met infrarood panelen krijg je het warm. Het huis richt je op het zuiden waarbij je grote ramen op het oosten en westen aanbrengt. Begroeiing van je huis doet veel. Het beschermt je woning en verzacht extreme weersomstandigheden. Je woning gaat langer mee en het ademt beter als je klimop aan de buitenkant laat groeien, conifeerplanten of een beukenhaag naast je huis plant.

Klimaatopwarming lijkt ver weg, maar we veroorzaken zelf de problemen. Als we goed worden voorgelicht dan kunnen we het zelf ook oplossen. Plantjes in de tuin werken goed, en is een klein stukje van de oplossing voor de hitte en overstromingen.’

Meer weten van Eva Stache? Bezoek haar website
Ecohof Wormerveer, bezoek de site