In de jaren zestig van de vorige eeuw draaiden de Nederlandse fabrieken op volle toeren. Er was veel vraag naar arbeiders. Door de fabrieken worden werknemers geworven in Spanje, Turkije, Marokko, Portugal, Italië. Ze worden gastarbeiders genoemd. Hun aanwezigheid zou tijdelijk zijn.
Onderstaand artikel is gepubliceerd op 28 oktober 2024 in het Noord-Hollands Dagblad/Dagblad Zaanstreek. Het boekje Gastarbeiders aan het woord is te koop voor 2,50 bij Spaansgroen, Spaansgroenstraat 66 in Zaandam.
De expo was te zien voorafgaand en na de zeer boeiende voorstelling ‘Meesterverteller Sadettin K: Return of the King op zaterdag 15 februari in het Zaantheater. De hele maand maart is de expo te zien bij de Bieb in Zaandam. Zaterdag 22 maart is er een speciaal programma waarbij de kinderen van gastarbeiders hun verhaal vertellen. Op zaterdagmiddag 12 april zijn ze ook aanwezig bij de Geschiedenismarkt in de Bullekerk.
IFIKZ MaakMeeFestival
In de Zaanse archieven zijn weinig verhalen te vinden van de gastarbeiders zelf. Daarom hebben we de mensen zelf hun verhaal laten opschrijven aan de hand van een vragenlijst, zodat bewaard blijft hoe zij deze emigratie hebben beleefd. Soms wordt het verhaal verteld door een zoon of dochter omdat hun ouders niet meer in leven zijn.
Hieronder volgt de korte versie van Mustafa Eroĝlu. Hij werkte tot zijn pensioen veertig jaar bij Ahold/Albert Heijn.
Mustafa Eroĝlu
Tot mijn 18e woonde ik in ons dorp Yaras. Ik hielp op het land met het zaaien en oogsten van groente en fruit. Mijn vader Ömer Eroĝlu werkte al bij Ahold. Hij zorgde dat ik er ook kon komen werken. Zo vertrok ik in 1973 naar Zaandam. Mijn moeder had er veel moeite mee dat ik emigreerde. Ze raakte eraan gewend toen ze zag dat alles goed ging.
We verbleven met tachtig man in een kamp in de Wibautstraat 282, te Zaandam. Waar nu het crematorium is, was vroeger ons kamp. Het contact onderling was heel goed. We beschouwden elkaar als familie en hielpen elkaar met alles.
Na werktijd ging ik terug naar het kamp of naar de Gedempte Gracht in Zaandam, naar het theehuis of met vrienden dagjes weg naar andere steden om Nederland te verkennen.
Bij Albert Heijn (Ahold) werd van alles gemaakt. Kaas, fruit, alles wat je maar kunt bedenken aan etenswaren en schoonheidsproducten. De meeste groenten en fruit kende ik wel uit ons dorp in Turkije, omdat wij die oogsten. Maar natuurlijk waren er ook dingen bij die ik niet kende. Die gingen we dan snel uitproberen na werktijd als we nieuwsgierig waren.
Later ging ik in het magazijn werken. Daar zetten we de bestellingen klaar voor de winkels, deze verzenden we met grote vrachtwagens.
Ik had problemen met de taal, maar er waren vrienden die mij veel hebben geholpen. Ahold zorgde voor taallessen. Ik wilde het zelf zo snel mogelijk leren dus na werktijd volgde ik ook taallessen. Ik pakte alles snel op en op een gegeven moment redde ik mezelf met alles en heb ik tot niveau 2 een diploma behaald.
Ik ben trots dat mijn kinderen op eigen benen staan en nette geschoolde kinderen zijn geworden, dat ik ze goed heb opgevoed vol liefde en zorg.
Ik heb 40 jaar hard gewerkt bij Ahold en geniet nu van mijn pensioen in Yozgat in Turkije. Bij ons huis hebben we een eigen tuin en oogst ik mijn eigen groente en fruit.’
Voor meer informatie over het programma, een voorstelling van Theatermijn over de eerste generatie Poelenburgers, zie het programma van IFIKZ
Gastarbeiders aan het woord
Op zaterdagmiddag 26 oktober was de expo ‘Gastarbeiders aan het woord’ te zien in Wijkcentrum De Poelenburcht in Zaandam. De tentoonstelling is een initiatief van de Vrouwengroep Brandaris.
Yeliz, Sadegül en Sarah zochten en vonden verhalen van gastarbeiders die in de jaren zestig en zeventig naar Zaanstad kwamen. Zij vertellen graag hun verhaal wat indringende reportages opleveren. Tussen 13.30 en 16.00 dragen ieder half uur kinderen/kleinkinderen de verhalen voor van hun (groot)ouders. Tussendoor is er muziek, poëzie van de stadsdichter Reinier Fosch, films over de bouw van de wijk. Ook is de documentaire over de Spaghettiflat te zien. Kinderen kunnen die middag zelf iets maken. De tentoonstelling is tevens de opening van het IFIKZ MaakMeeFestival Zaanse Industrie en zal na de 26e oktober op reis gaan door Zaandam Oost. De verhalen zijn ook gebundeld in een boekje dat voor 2,50 euro te koop is.