Peter Kruit was 23 jaar toen hij in juli 1979 startte als aankomend beambte der bedrijfsbeveiliging bij de Artillerie Inrichtingen op het Hembrugterrein in Zaandam.
Serie over de Hembrug
Dit is de tweede aflevering van een vierdelige serie waarin Peter Kruit vertelt over de historie van het industrieel monument het Hembrugterrein.
Dreiging
Het was de periode van de Koude Oorlog, de muur in Berlijn stond nog overeind en het Oostblok was nog intact. Alles wat er gemaakt werd op het terrein, was geheim. Men wist dat er kogels werden gemaakt, maar verder moest je er niet over praten. Anders liep je de kans dat je mensen op gekke ideeën bracht, want mensen van buiten vonden het wel spannend. Zo mochten er ook geen foto’s gemaakt worden. In ieder land maakte ze dezelfde munitie, maar hier waren ze wel inventief en probeerde ze verbeteringen uit zodat het makkelijker werkte of beter demontabel was.
De werknemers wisten dat ze niet veel over hun werk mochten vertellen.
Er waren verschillende passen zodat je alleen toegang had tot het terreingedeelte waar je toestemming voor had. Het terrein waar de munitie werd samengesteld, beproefd en getest was uitsluitend toegankelijk voor de mensen die daar werkten. Dit was strikt gescheiden van de rest van het gebied. Iemand die er echter meer over wilde weten, kwam er toch wel achter. De Russen waren de vijand. Je mocht als werknemer niet naar het Oostblok op vakantie. Als je daar wel naar toe wilde, moest je toestemming vragen bij de Inlichtingendienst. Vooraf en na je vakantie werd je geacht precies te vertellen wat je daar gedaan had.
We zagen wel eens ambassadeauto’s langsrijden. Die hadden daar niets te zoeken, want het was geen doorgaande weg. Ook kwamen er wel eens Russische schepen voorbij, dat was niet voor niets. Deze hadden vaak nodeloos veel antennes.
Testen en proeven op militair oefenterrein
Een deel van het bos was van Eurometaal en het deel achter een afgesloten hek was van defensie. Dat noemden we betondorp. Hier werden duurzaamheidsproeven gedaan. Zo testen ze wat er gebeurde als je munitie in een helikopter, vliegtuig of onderzeeër vervoerde. Zo werd onder meer getest wat de verschillen in luchtdruk en de statische elektriciteit voor invloed hadden op onder andere het transport van munitie.
Vanaf een valtoren werden munitiekisten naar beneden gegooid om te testen of deze niet beschadigd raakten.
Er was ook een eiland met daarop springputten voor het beproeven van onder andere landmijnen. Iets verderop was een radioactieve bron waarmee werd getest of er geen haarscheuren in de granaten zaten. Die bron is al lang weg. Op het terrein werden ook proeven gedaan met de munitie om te zien of het goed werkte. Er werden wapens getest en hoe ze veilig eigen en onbekende munitie moesten demonteren. Dit deden ze eerst met de hand, later met op afstand bestuurbare machines. Zo staat er midden in het bos een betonnen gebouw waar men veilig vanachter een betonnen wand de camera’s en draaibanken konden bedienen. Dit proces werd dan gefilmd.
De glazen wand was de zwakke plek van het gebouw. In het geval van een explosie zou die door de druk uit het gebouw vliegen en door plofwallen – een opgeworpen heuvel – in het bos worden opgevangen.
Brand
Het gehele complex maakte onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam en was een zelfstandig verdedigbaar werk. Het was een geheel zelfvoorzienend terrein waarop je het drie maanden zou moeten kunnen uithouden.
We hadden een eigen waterzuivering. Het was buiten werktijd onze taak om te controleren of alles goed functioneerde en er niet per ongeluk geloodst werd.
We hadden onze eigen bedrijfsbrandweer. Zo controleerden we regelmatig of de brandpompen goed draaiden. Zelfs de gemeentebrandweer mocht in een bepaalde periode alleen het terrein op met onze toestemming. Dat was vooral voor hun eigen veiligheid, omdat we eerst de elektriciteit moesten afsluiten. De gemeentebrandweer had eens geopperd dat het wel mee zou vallen met de munitie. Daarna is er een demonstratie geweest waarbij kruit met magnesiumpoeder was gemengd.
Je kon er de krant bij lezen, zoveel licht gaf het.
De brandweer was daar erg van geschrokken. Munitie die niet meer getransporteerd mocht worden, werd op twee plaatsen op het terrein vernietigd. Wanneer je los kruit verbrandde op het open terrein in het bos dan ontstond daar een grote vuurzee. Daarna kwam er een regen van materiaal naar beneden, wat makkelijk een brand kon veroorzaken.’
Binnenkort volgen deel drie en vier.
Lees ook deel 1, We hadden een eigen wereld op de Hembrug
Deel drie, Hembrug spannend decor