‘De vorm van lied en gedicht zit in je, dat wil ik aan een breed publiek meegeven om te inspireren. Het is mijn missie om ook de andere verhalen te vertellen die je vaak mist. Bezoekers van de voorstellingen benoemen dat de intimiteit en het minimale in het verhaal ontroert.’
Op 25 en 26 september speelt DeltaDua de voorstelling Operasi Batavia in het Zaantheater, daarna volgen Schouwburg Middelburg en Schouwburg Cuijck. Hieronder vertelt regisseur en scenarioschrijver Anis de Jong zijn verhaal. In deel twee kom je meer te weten over de voorstelling.
Het Molukse verhaal
In 1985 keerde Emang de Jong, vader van theatermaker Anis de Jong aan het eind van zijn leven terug naar Ambon. In 1951 was Emang de Jong als Molukse KNIL-militair naar Nederland gekomen, in de verwachting dat hij hier een paar maanden zou blijven omdat de militairen die aan Nederlandse zijde hadden gevochten een eigen staat was beloofd. De vader was ziek, negen dagen daarna stierf hij en werd op Ambon volgens zijn wens begraven.
Bij de begrafenis kwam Anis voor het eerst op Ambon en zag daar het huis waar zijn vader vol trots over had verteld, maar waar de kinderen voorheen weinig belangstelling voor hadden gehad.
Weg uit de wijk
Zijn vader was korporaal geweest bij de KNIL, maar een erepenning zou hij niet krijgen. Hij was creatief en muzikaal en had dat aan zijn kinderen meegegeven. Zo startte Anis als drummer bij een Zaanse band Fat Eddie Band samen met zijn jongere broer, die gitarist is. Een andere broer was ook gitarist, maar die is in 1973 heel jong gestorven aan een zware longontsteking.
In Zeeland woonde het gezin met zeven kinderen in eerst in een Moluks kamp, daarna in een Molukse wijk. ‘Weg uit de wijk. De hele familie gaat mee.’ Met die woorden verhuisde vader Emang in 1969 met het gezin naar Heerhugowaard. De vader kreeg werk bij de Hoogovens.
Nieuwe wereld in Poelenburg
Anis de Jong: ‘Van een Molukse wijk naar een ‘durp’, dat was niet te doen. Ik was zestien jaar. We hadden heimwee naar de Molukkers, die in de wijk in Zeeland alles met elkaar deden. Via woningruil kwamen we terecht in Poelenburg Zaandam. We hadden een Surinaamse buurman, dat was het begin van het besef van een multiculturele samenleving. Dat vond ik prettig. In snel tempo ontdekte ik een nieuw leven, waarbij je als individu leert om te overleven.
We hadden wel contact met de Molukkers in Wormerveer, die altijd bij elkaar zijn gebleven. Wij woonden als individu, en daar ontdekte ik door schade en schade wie je bent. We stonden los van de Molukse wijk, maar je hoeft ook niet helemaal te integreren of assimileren. Het werd een Zaans verhaal, want door de rode gemeente en de strijd tegen onrecht werd ik gevormd. Ook door met mijn vader het gesprek aan te gaan over de RMS.’
Daardoor leerde Anis verschillende werelden kennen en kon en wilde hij meer verhalen vertellen. Dat werd zijn drijfveer, om het echte verhaal te horen en om mensen te laten luisteren.
Nieuwe carrière
Na de dood van zijn vader besloot Anis de Jong om na ruim 20 jaar zijn baan bij Hoogovens op te geven en te kiezen voor een carrière als acteur. Om de verhalen te horen en door te geven. Later werd hij ook regisseur en schreef hij scenario’s. Tekenend voor hem is dat hij verschillende verhalen wil laten horen, waarbij hij een nieuwe theatertaal gebruikt die gebaseerd is op tradities maar die hij heeft vertolkt naar deze tijd. Waarbij hij altijd voor ogen houdt dat het interessant wordt voor een groot publiek, dus ook voor Nederlanders.
Zaans verhaal
‘Fijn dat ik mijn verhaal kan vertellen. Deltadua bestaat al 38 jaar in Zaanstad, dus het wordt wel een keer tijd voor een echt Zaans Verhaal. We zijn natuurlijk zeer beïnvloed door onze Zaanse omgeving.’
Dat was de eerste reactie van Anis toen ik hem een interviewverzoek stuurde. Het resulteerde in een twee uur durend gesprek. ‘Er moet een verhaal verteld worden.’ Dat was de leidraad van het gesprek. Tientallen voorstellingen heeft hij gemaakt met Delta, waarbij hij ook groepen uit Indonesië over liet komen en ook daar producties heeft gemaakt.
Ik wilde verhalen vertellen in het theater samen met mijn vrouw Nel Lekatompessy (Verkade Biskoewit).
Delta is ontstaan bij jongerencentrum Drieluik in Zaandam in 1982. ‘Ik heb bewust gekozen voor een universele naam en niet voor een Molukse term. Delta staat symbool voor vruchtbaar gebied, rivieren die samenkomen. Ik wil het Molukse verhaal kracht geven door het te vertellen naast andere verhalen. Zo ging het al in de eerste voorstelling over Molukkers, een politieagent en een Nederlandse vrouw. Sindsdien hebben we tientallen producties gemaakt. Soms met een kleine subsidie. Van 1998 tot 2008 hadden we een langdurige subsidie. Na de herstart hebben we de groep DeltaDua genoemd.
Ontroering
‘Vertel je echte verhaal.’ Dat is wat hem drijft. ‘Acteurs moeten de pijn vertellen. Het verdriet of leed vertellen komt beter aan dan dat je het verdriet in gaat leven. Je worstelt met het verdriet en dat schuurt. Dat maakt het interessant in het theater. Op het podium hoor je verschillende verhalen. De luisteraar moet beslissen wat ze er mee willen. Ik maak gebruik van hard en zacht, en van ontroering. Om het verhaal over te laten komen, neem je risico’s.’
‘Ik heb interesse in verschillende werelden. Zo werden we gevraagd in 1998 om onze voorstelling in London en Keulen te spelen. Over ouderdom, dat is een thema dat de hele wereld raakt. Hoe ouder je wordt, des te meer je de verhalen op waarde kan schatten. De angst voor Molukkers in de wijk om hun cultuur kwijt te raken, dat moet je ook kunnen waarderen. Ik heb die pagina al omgeslagen. Ik wil graag de verhalen vertellen, ook de worstelingen. Dat kan ik doen in het theater.’
Anis de Jong werkt nu met DeltaDua aan de voorstelling Operasi Batavia. Het Zaanse Verhaal over deze voorstelling lees je via de link Operasi Batavia.
De tickets voor 25 en 26 september zijn al te koop bij het Zaantheater.
