De Spaghettiflat in Poelenburg Zaandam wordt nu afgebroken. Dit is het moment om terug te blikken met Francesco Pepe, die hier woonde met zijn ouders en broer. Francesco Pepe is ook de initiatiefnemer en bijdrager aan het boek De Spaghettiflat (2009) en de gelijknamige documentaire (2007), die werden gemaakt door Tonino Boniotti en Daniela Tasca.
Spaghettiflat
Francesco Pepe: ‘Tonino Boniotti had als programmamaker al eerder producties gemaakt over Italiaanse migranten, zoals de Spaghettivreters. Het was mooi om daarop door te gaan, daarom kregen de film en boek de naam Spaghettiflat. Daarvoor noemden we het de Italianenflat of de gele flat, vanwege de okergele kleur. Na het vertonen van de documentaire op Salto tv, AT5 en NPO sprak iedereen opeens over De Spaghettiflat.
De filmmakers zagen en roken de verhalen van een Zaandamse buurt waar de geur van pasta in de lucht hing en waar Italiaanssprekende bewoners de was uit het raam hingen. Het was een buurt vol kinderen die op straat speelden en waar een sterke gemeenschapszin heerste.’
Pension in, pension uit
‘Mijn vader Vincenzo Pepe was 27 jaar toen hij in 1960 vanuit Pagani onder Napels naar Amsterdam kwam. Hij had in Pagani een beetje werkervaring opgedaan in de groente, daar was geen kans om betaald werk te vinden. Via de wervingscampagne in Milaan kwam hij bij ADM. In de documentaire vertelde mijn vader dat hij een bezem in de hand gedrukt kreeg. Zijn reactie: “Ik heb geen 2400 km gereisd om te vegen, dat had ik ook in mijn eigen land gekund.” Hij werd daarna lasser.
De eerste jaren sliep hij in veel verschillende pensions. Alle Italianen die bij ADM werkten, woonden in pensions, kleine appartementen of in kleine huizen in Amsterdam Noord. In 1963 kwam mijn vader in het pension van mijn oma en moeder in Amsterdam-Oost. Ze hadden negen kamers waar Italianen van ADM woonden. Later zijn mijn ouders verhuisd naar een klein appartement in Amsterdam-Oost.’
Massaontslag
‘Het flatgebouw in Poelenburg was in 1964/65 neergezet door ADM, de Amsterdamse Droogdok Maatschappij. Hier werden Nederlandse werknemers, die in de Amsterdamse haven werkten, gehuisvest. Hier woonden ongeveer Italiaanse 80 families, voornamelijk in de Clusiusstraat, Poelenburg en de Jasperstraat in 117 appartementen.
In juli 1966 waren er stakingsacties van communistische werknemers bij ADM, vanwege de “schandaalbelasting op overwerk en vakantietoeslag”. In oktober dat jaar werden om die wilde acties 150 werknemers ontslagen. Zij konden hun huur niet meer betalen. Ze werden uit de woningen in de flat in Poelenburg gehaald. Daarna kwamen hier veel Italiaanse werknemers van ADM te wonen, zoals ook mijn ouders.’
Napolitaans
‘Veel Italianen in de flat kwamen uit dezelfde omgeving rond Napels. Het dialect Napolitaans is heel anders dan Italiaans. Ze hadden veel gemeenschappelijk, de manier waarop ze met elkaar praten, zo ook de cultuur en hun gerechten. In de flat woonden ook meerdere Italiaanse gezinnen uit Noord-Italië en een aantal uit Calabrië. Daar ging je wat minder mee om. Niet omdat je dat niet wilde, maar omdat je niet dezelfde taal sprak. De kinderen gingen wel allemaal met elkaar om. Buiten spraken ze Nederlands met elkaar.
In de flat woonden ook werknemers met een Spaanse, Portugese Turkse of Amerikaanse achtergrond. Zoals de twee Afro-Amerikaanse soldaten die na de Tweede Wereldoorlog gebleven waren en werk vonden bij ADM. Er waren ook Nederlandse gezinnen.’
Binnenkort deel 2 over de Spaghettiflat.
De foto’s komen uit het archief van de familie Pepe.
