Al decennialang zetten Zaandammers Rijkjan Sikkel en Arnold Boekhoff zich in voor de emancipatie en acceptatie van homoseksuelen. Ze begonnen het netwerk de Zaanse Regenboog. ‘Homoseksualiteit lijkt hier niet te bestaan.’
Is de acceptatie en emancipatie van homoseksuelen voltooid? Zaandammers Rijkjan Sikkel en Arnold Boekhoff weten uit eigen ervaring het antwoord op die vraag. Nog niet zo lang geleden maakte Arnold op het politiebureau melding van bedreiging. In niet mis te verstane bewoordingen hadden jongeren hem hun afkeer van homoseksualiteit op straat duidelijk gemaakt.
Rijkjan heeft een tijd geleden de regenboogvlaggetjes uit zijn vensterbank gehaald en ze kiezen ervoor op straat niet hand in hand te lopen. Arnold: “Als ik de tweede maandag van de maand de regenboogvlag naar het Erasmushuis draag waar ie uit gaat voor de Regenboog Salon, laat ik hem bewust niet wapperen.”
Acceptatie theoretisch
“De acceptatie is vooral theoretisch,” zegt Rijkjan. “Je wordt geaccepteerd zolang je niet zichtbaar bent.” Dat geeft te denken over het klimaat voor homoseksuelen in de Zaanstreek waar de laatste jaren nauwelijks ontmoetingsmogelijkheden en andere activiteiten waren. “Homoseksualiteit lijkt hier niet te bestaan,” vindt de oud-Amsterdammer, die net als Arnold al zeker twintig jaar vrijwilliger is voor belangenvereniging het COC in de hoofdstad. “De seksuele geaardheid van mensen kun je niet aan ze af zien. Komen ze nergens samen, dan lijkt het er niet te zijn.”
Ik dacht destijds dat ik de enige homo was.
Vergroten
Al decennialang zet Rijkjan zich in om die zichtbaarheid te vergroten. Vijftig jaar geleden richtte hij de eerste studentenwerkgroep voor homoseksuelen op, een initiatief dat in veel steden navolging kreeg. “Ik dacht destijds dat ik de enige homo was,” vertelt de gepensioneerd klinisch psycholoog die ook buiten de homoscene vrijwilligerswerk deed. “Later hield ik me als psycholoog bezig met mensen die kampten met de gevolgen van de maatschappij waarin ze zich niet thuis voelden. Omdat ik deel uitmaak van die maatschappij voelde ik me verantwoordelijk, en hielp ik in mijn vrije tijd mee die maatschappij te veranderen.”
Buurtgroepen
Die drive is altijd gebleven en een paar jaar geleden besloten Rijkjan en Arnold iets te doen aan de onzichtbaarheid van homoseksualiteit in hun huidige woonplaats Zaandam. “In Amsterdam zijn buurtgroepen redelijk succesvol. Mensen uit hetzelfde postcodegebied ontmoeten elkaar vanuit het idee dat het fijn is mensen te leren kennen met wie je iets gemeenschappelijks hebt, namelijk je buurt. Dat wilden we in onze woonplaats Zaandam ook proberen. Omdat Zaandam een stuk kleiner is dan Amsterdam, verdeelden we het niet in wijken. Het werd Zaandam Roze.”
Regenboogstad
Maar liefst 42 mensen kwamen samen op de eerste ontmoetingsavond in café Glenn de Koning in Zaandam. “Tijdens de voorbereidingen van die eerste bijeenkomst ontdekten we dat Zaanstad een Regenboogstad was. Dat betekende dat de gemeente zich actief zou inzetten voor het lhbt-beleid, het beleid voor emancipatie en acceptatie van lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgenders.” Regenboogsteden ontvingen daarvoor geld van de rijksoverheid.
Rijkjan en Arnold vroegen iedereen die avond in het café aan de Damkade of ze wisten dat Zaanstad Regenboogstad was en wat dat betekende. “Niemand wist ervan, wat ik vreemd vond. Dit waren de mensen om wie het ging.”
Sindsdien hebben Arnold en Rijkjan regelmatig overleg op het stadhuis met de ambtenaar die het lhbt-beleid van de gemeente in zijn portefeuille heeft. Met elkaar kijken ze wat er mogelijk kan worden gedaan om homoseksualiteit zichtbaar te maken en de doelgroep te ondersteunen.
Coming Out
Gebleken is dat een kleine groep behoefte heeft aan ontmoeting. “De meesten lijken hun draai te hebben gevonden en zijn het vooral jongeren die rond hun coming out, de periode waarin ze aan de buitenwereld bekendmaken homoseksueel te zijn, bij elkaar willen komen.”
Begrijpelijk, vindt Rijkjan. “We leven 24 uur per dag in een heteroseksuele samenleving. Kom je als homo uit de kast dan heb je vooral in die beginperiode behoefte aan contact met mensen in een gelijke situatie. In de grote massa kom je ze niet tegen.”
Met mijn buren kan ik niet praten over het feit dat ik van mannen hou.
Zaanse initiatieven
Twee jaar later is er veel in gang gezet en blijken er op lhbt-gebied verschillende Zaanse initiatieven te zijn. Zo heeft het Erasmushuis, een verzorgingshuis in Zaandam, elke tweede maandagmiddag van de maand de Regenboog Salon voor ouderen en is er elke twee maanden voor alle leeftijden een roze filmavond met diner in De Groote Weiver in Wormerveer.
Met een groep van zo’n zeven andere vrijwilligers organiseren Arnold en Rijkjan elke tweede donderdagavond van de maand onder de naam De Zaanse Regenboog een ontmoetingsbijeenkomst in buurtcentrum De Lorzie in Wormerveer. “Sommige mensen vragen waarom er aparte homocafés zijn,” zegt Arnold. “Of aparte mannenencafés zijn. Voor mij zijn die plekken belangrijk geweest bij mijn coming out. Later heb ik mezelf gevraagd: wil ik alleen met mannen omgaan of ik wil ik juist meedoen in de maatschappij? Dat laatste natuurlijk.”
Zelfacceptatie
“Maar wil je open met iedereen kunnen omgaan, dan moet je eerst jezelf accepteren,” vult Rijkjan aan. “Met mijn buren kan ik over een heleboel dingen praten, maar het feit dat ik van mannen hou, komt niet ter sprake. Als er geen gelegenheden zijn waar dat wel kan, dan hou ik een deel van mezelf achter.”
Naast hun inzet voor het Amsterdamse COC en de Zaanse Regenboog, zijn Arnold en Rijkjan actief voor Zonder Stempel, een initiatief voor homoseksuelen met een verstandelijke beperking. Hun betrokkenheid heeft alles te maken met Arnolds licht verstandelijke handicap die het voor hem soms een dubbele uitdaging maakt op een gelijkwaardige manier behandeld te worden in de samenleving.
“Het is een vreemde tijd,” vindt Rijkjan. “Het lijkt wel of alles wat afwijkt van de witte man-vrouw manier van samenleven het moet ontgelden. Kijk ook maar naar de manier waarop vluchtelingen het soms in ons land te verduren krijgen.”
Wat de maatschappij nodig heeft, is dat we naar elkaar luisteren.
Naar elkaar luisteren
“Wat de maatschappij nodig heeft is dat we naar elkaar luisteren en leren accepteren dat niet iedereen hetzelfde is. Kom je iets tegen wat niet naar je zin is, kijk dan samen wat je kunt doen om het op te lossen,” zegt Rijkjan.
De verandering begint met kleine dingen. Met het elkaar groeten op straat, ook als je elkaar nog niet kent. “Ik moet bekennen dat ik mezelf ertoe moet dwingen. Arnold doet het vanzelf. Hij groet echt iedereen.”
Arnold lacht. “Mensen groeten elkaar vaak niet omdat ze elkaar niet kennen. Als ik een onbekende groet, dan krijg ik dat wel eens te horen. Ik zeg dan: ‘Nu ken je me wel.’ De volgend keer groet zo iemand terug, de derde keer maken we een praatje.” Rijkjan: “Daar ligt de verandering. In je eigen buurt.”
Symposium Diversiteit is rijkdom
De Zaanse Regenboog, ook bekend als het lhbt-netwerk, is naast organisator van de ontmoetingsavonden in Wormerveer ook het initiatief dat informeert, activeert en verbindt. Op Coming Out Dag, woensdag 11 oktober, organiseert het netwerk een symposium in de raadzaal van het stadhuis. Inwoners, organisaties, ondernemers en anderen die zich betrokken voelen bij de acceptatie en emancipatie van lhbt’ers zijn welkom om hierover mee te praten. Opgeven kan tot en met zaterdag 7 oktober. Meer lees je op www.lhbtnetwerkzaanstad.nl.