Bij de Poelboerderij in Wormer werken zo’n 150 vrijwilligers om het Wormer- en Jisperveld in stand te houden. Ze hebben taken bij het educatief centrum, ze maaien het veld, houden de beschoeiing bij. En er worden regelmatig vaarexcursies aangeboden waarbij je met een van de drie fluisterboten het veld in vaart en de verhalen hoort van gidsen.
Een van die gidsen is Peter Tange, die twintig jaar lang burgemeester was van de gemeente Wormerland. Hij vertelt waargebeurde leuke verhalen over de geschiedenis in het gebied waar het zich heeft afgespeeld.
Cultuurgebied
Peter Tange: ‘Het Wormer- en Jisperveld is een van de weinige plekken in Europa waar weidevogels kunnen foerageren. Dat is een belangrijke toegevoegde kwaliteit. Het is indrukwekkend als je je bedenkt dat de duizend eilandjes in dit cultuurgebied met de hand zijn gegraven uit het hoogveen. Duizend jaar geleden gingen ze het gebied in, kapten het hout, ontwaterden het hoogveen en gingen graan verbouwen. Dit alles is ontstaan en gemaakt door mensenhanden. Je hebt ondernemende mensen nodig, die het in stand houden door te investeren. Daarna werd het voortgezet door vaarboeren. Als je er geen koeien op zet, dan verwildert het landschap. Zo doen we dat hier al duizend jaar.
Karakteristiek voor dit gebied is het water en de wind, al het andere is hier heen gebracht.
Jisp
‘Ik vertel als gids op een fluisterboot het verhaal van ledezetters, een befaamde groep chirurgijns in Jisp die zich in de 17e eeuw bezighielden met het zetten van gebroken botten en gewrichten. En over de beschuitbakkers in de 16e en 17e eeuw. Hoe kreeg je in 1700 een begroting sluitend? Dat levert zo’n leuk verhaal op.
In Wormer is goed te zien wie er vroeger steenrijk was. Hadden ze goed geboerd, dan lieten ze een stenen gevel bouwen. Dat hadden ze afgekeken uit Amsterdam. Een volledig stenen huis kon niet, want dat zakte weg in de grond.
Er is zoveel leuks te vertellen, dat echt Zaans is. Kijk maar eens omhoog naar de makelaars.’
Leven en laten leven
‘Van oudsher komen hier mensen die van elders werden verdreven. Ze kwamen bijvoorbeeld uit Vlaanderen waar iedereen katholiek moest worden. Hier werd je met rust gelaten en konden ze gewoon leven. Zij konden hier handeldrijven. Daar danken we de beschuittoren aan. Doopsgezinden bouwden hier hun eigen Vermaning. Het was een op zichzelf staande groep met eigen winkels en bedrijven. En een eigen manier van zaken doen. Dat werd geaccepteerd en stond samenleven met anderen niet in de weg. In andere landen waren de opvattingen van de heerser dominant, hier niet. De doopsgezinden deden handel in de Oostzee waar geen notariële aktes voor nodig waren, je woord was voldoende. Ze hielden zich aan de afspraak. Doopsgezinden waren pacifisten dus aan boord waren geen kanonnen.
Typerend voor de Zaanstreek is dat men met elkaar samenleefde en elkaar met rust liet. Dat is bijzonder.
Mensen kwamen van heinde en verre. Je moet wel voor jezelf zorgen. Het is Zaans om een beetje te helpen, mocht dat nodig zijn. Tolerantie van andersdenkenden is gemeengoed. Dat herken je nog steeds. Ik maak me wel zorgen over de polarisatie, dat groepen mensen als zondebok worden aangemerkt. Dat is in de geschiedenis vaker gebeurd. Het is heel ernstig als je groepen de schuld geeft van zaken die niet goed gaan.
In deze streek zijn in het verleden de sociale regelingen bedacht, de eerste waarborgfondsen en het ziekenfonds. Dit gebied bracht ook aandelen voort. Zo werd een molen opgedeeld in zestien parten, die gedeeltelijk bijeen werden gebracht door andere moleneigenaren. Mocht een molen in de brand vliegen dan was je niet direct al het kapitaal kwijt. Ook de bijdragen voor arbeidsongeschiktheid vindt zijn oorsprong in de Zaanstreek. En de brandverzekering. Al deze zaken werden later geperfectioneerd en wereldwijd ingevoerd.’
Meer informatie over de Poelboerderij en de fluisterboot vind je op de website van het bezoekerscentrum Poelenburg in Wormer.