Monet in Zaandam. Hoe maak je een verhaal over een belangwekkende zaak die zich bijna anderhalve eeuw geleden heeft afgespeeld in Zaandam? In de 20e eeuw zijn verschillende pogingen gedaan, maar zonder groot succes. Pas in de 21e eeuw wordt Monet in Zaandam wereldnieuws. Dankzij vele mannen en een enkele vrouw die de schilder en de bijzondere voetnoot in zijn geschiedenis in Zaandam de moeite waard vonden voor een groot podium. Op hun ontdekkingstocht naar de historie vonden en maakten ze nog veel meer verhalen.
Gert Schouten vertelt in bovenstaande video het verhaal over het atelier
Slechts vier maanden verbleef de Franse impressionistische kunstschilder Claude Monet (Parijs 1840- Giverny 1926) in Zaandam. Hij arriveerde op 2 juni 1871 met vrouw en kind. Zijn verblijf hier en de 25 schilderijen die hij maakte langs de Zaan is bekend dank zij de Stichting Monet in Zaandam. Dit is een mooi voorbeeld dat de tijd rijp moet zijn voordat iets aanslaat. Gedurende de gehele vorige eeuw hebben meer mensen zich ingespannen om de schilder en de relatie met Zaandam te blijven herinneren, dat sloeg toen echter niet voldoende aan.
De zoektocht naar 25 Zaanse schilderijen
Jacob Reitsma is een van de oprichters van de stichting. Als gids heeft hij een indrukwekkende kennis opgebouwd en verschillende verhaallijnen rond het verblijf van de schilder ontwikkeld. Hij is gestopt als voorzitter van de stichting, maar nog wel betrokken als lid van de Raad van Advies en nog altijd beschikbaar voor lezingen en rondleidingen. Monet laat hem niet los.
Zo heeft hij nog regelmatig contact met Klaas Faber uit Haarlem.
‘Dit is zo’n bijzonder verhaal. De meneer is 103 jaar oud en het is verbazingwekkend hoe goed zijn geheugen is. Hij heeft halverwege de tweede helft van de vorige eeuw onderzoek gedaan naar Monet in Zaandam, zijn manuscript ‘De zoektocht’ is helaas niet als boekje gepubliceerd. Andere boeken van zijn hand wel. De meneer kwam ons op het spoor toen we landelijke publiciteit kregen nadat het Blauwe Huis aan de Hogendijk 78 in Zaandam weer in de oorspronkelijke kleur was geschilderd. De zoektocht naar de juiste kleur aan de hand van kleuronderzoek leverde veel publiciteit op.
Meneer Faber had erover gelezen in de krant en nam direct contact op omdat hij blij was dat er mensen waren die Monet in Zaandam serieus op de kaart zetten. Het had hem altijd verbaasd dat er in het verleden zo weinig belangstelling voor was.’
Schilderij als borduurwerk
Voorzitter Gert Schouten vertelde al in het boek Zaanse Parels dat er steeds meer bekend wordt. Met zijn bedrijf huurt hij de theekoepel die door Monet is vereeuwigd. ‘Tijdens open Monumentendag kwamen mensen kijken en brachten hun eigen verhalen in. In de archieven hebben we niet veel kunnen vinden. Wel kregen we mooie verhalen van de mensen zelf. Zoals een echtpaar waarvan de vrouw vijf jaar had gewerkt aan het borduurwerk ‘Tuinhuizen aan de Achter-Zaan’ waar 148 kleuren en een bepaald effect in was verwerkt.’
De borduurpakketten waren te koop bij Kroes in de Oostzijde in Zaandam. Het eerste pakket, gezicht op de Achterzaan, is verschenen rond 1993 en ontworpen door Hans van Breght en Henk Kroes. Het tweede pakket ‘Gezicht op de sluis’ is een ontwerp van Henk Kroes in 1995. Het derde ontwerp, het huis van Monet aan de Zaan, is helaas niet afgemaakt omdat mensen misbruik hebben gemaakt van het ontwerp, meldt Henk Kroes.
Monet is een inspiratiebron voor velen
Martijn Couwenhoven stond ook aan de wieg van de stichting Monet in Zaandam die in 2010 is opgericht. Martijn is ook een grote fan van Monet die hem inspireerde voor het kinderboek De Schatkaart van Monet. Samen met Bas Husslage en Jacob Reitsma schreef hij ‘1871 Monet in Zaandam’. Tegenwoordig leidt Martijn schoolklassen rond langs plekken waar Monet heeft geschilderd.
Zaandam ‘bakermat van Impressionisme’
Jacob Reitsma legt uit waarom dit zo’n belangrijke geschiedenis is: ’In Zaandam schilderde Monet voor het eerst series van één onderwerp, later een van de kenmerken van het impressionisme. Met vluchtige penseelstreken schilderde hij vanaf eenzelfde plek, met verschillende lichtinval en composities. Zaandam heeft zo een grote rol gespeeld in de artistieke ontwikkeling van Monet, en daarmee invloed gehad op het ontstaan van het impressionisme. De toen nog onbekende schilder hoort nu thuis in het rijtje van Rembrandt, Picasso en Van Gogh.’
Monet in Zaandam is terug
De inzet van de Monetfans is zo groot dat het ze zelfs is gelukt om een schilderij terug te halen. Jacob Reitsma: ‘De stichting heeft daarvoor de zaadjes geplant en de geesten rijp gemaakt, maar de credits voor de verwerving zelf komen bijna geheel voor rekening van Jan Hovers en Hester Wandel van het Zaans Museum. De aankoop van het schilderij De Voorzaan en de Westerhem voor 1,1 miljoen door het Zaans Museum trok wereldwijd belangstelling.’
Het schilderij Tuinhuizen aan de Achter-Zaan behoort tegenwoordig tot de topcollectie en hangt in het New Metropolitan Museum in New York: het belicht twee theekoepels aan de Zaan. Een wordt gehuurd door Gert Schouten. De tweede theekoepel is volgens het originele ontwerp recent opnieuw opgebouwd. In het Monet Atelier zijn alle replica’s te zien en staat een vrijwilliger klaar om je nog veel meer te vertellen.
Peter de Rijcke
De schilder Peter de Rijcke is al langere tijd onder de indruk van Claude Monet. In 2009 en 2010 werkte hij in Zaandam aan het project ‘In de voetsporen van Monet.’ Op dezelfde locaties waar Monet in 1871 zijn Zaanse schilderijen maakte, nam de Rijcke plaats achter de schildersezel en liet zien hoe de plek er tegenwoordig uit ziet. Op Facebook post hij regelmatig de schilderen van Monet en zijn werk. Er staat altijd een leuke informatieve tekst bij die je laat zien hoe Monet en hoe de Rijcke naar hun omgeving kijken.
En ook nog
Ook Lida Sanders was gefascineerd door het verhaal en ging op zoek naar haar eigen familiegeschiedenis en ontdekte raakvlakken met de schilder en schreef daar een boek over. De schipper van de boot waarmee Monet naar Zaandam kwam was Willem Boot, de betovergrootvader van Lida.
Dankzij de activiteiten van Stichting Monet in Zaandam weet nu ook iedere Zaankanter dat de schilder hier is geweest. En dat de blauwe gevel in het Inntelhotel een knipoog geeft aan de bezoeker die weet wat er bedoeld wordt.
Van de 25 schilderijen is van een aantal de locatie nog niet bekend waar dit geschilderd is. Dit mysterie wordt vast nog opgelost. Het verhaal zal voorlopig nog vervolgd worden.