‘We zijn allen een deel van de ‘zeg maar onder het tapijt geschoven zwijggeschiedenis’ in Nl-Indië waarbij we allemaal ons eigen verhaal hebben. Bij de voorstelling Operasi Batavia in het Zaantheater lichten we de Molukse, Indische, Nederlandse en Indonesische verhalen uit.’
Theatermaker Anis de Jong vertelde eerder zijn Moluks-Zaanse verhaal. In onderstaand verhaal licht hij de voorstelling toe die eind september in het Zaantheater, schouwburg Cuijck en schouwburg Middelburg te zien was.
Anis de Jong van DeltaDua over Operasi Batavia: ‘De andere verhalen, die wil ik vertellen. En mensen ontroeren. Kom naar de voorstelling, daar hebben we wat te vertellen. We zetten de verhalen naast elkaar. Je ziet de pijn van de mensen. Wat maak ik hiermee? Dat maakt het mooi. We gaan het niet aandikken. Ik ga niet vertellen hoe zwaar mensen het hebben gehad. De kijker maakt zijn eigen compositie.
Ik ben geen politicus die met een opgestoken vinger de kijker vertelt wat hij moet vinden.
In de (sociale) media zie je vaak dat mensen elkaar opfokken en dat er daardoor een wirwar van meningen ontstaat waar mensen niet meer naar elkaar luisteren. Waar hebben we het over?’
Zes verhalen
In de voorstelling zijn verschillende personages. Ze zijn allemaal gebaseerd op echte verhalen. Operasi Batavia is het derde deel van een drieluik. ‘Daar komen elementen uit de eerste twee voorstellingen samen en worden op een nieuwe manier samengebracht. We zijn weer een stap verder. In 2015 schreven we op een bierviltje in de kroeg de naam Westerling. (Westerling is berucht vanwege de zuiveringsacties en excessief geweld die onder zijn leiding plaatsvonden van dec 46 tot maart 47 op Zuid-Celebes en later op Java, red). Westerling speelt ook nu weer een rol in de voorstelling. Hij is begraven in Purmerend en wordt gespeeld door een acteur uit Purmerend.
Met Westerling heb ik kennis gemaakt tijdens de première van een film waar ik in meespeelde. Ik kan me wel voorstellen hoe het in die tropische hitte er aan toe ging. Hij zat in de rimboe, had geen perspectief en geen opdracht of plan. Dan raak je gefrustreerd en kan het net zoals in de film Apocalyps Now opeens helemaal uit elkaar knallen.’
Twee broers
Het verhaal van Operasi Batavia gaat ook over twee broers. Een is achtergebleven op Ambon, om te strijden voor nationalisme. De ander is naar Nederland vertrokken. Het verhaal gaat ook over de Indische man en de Nederlandse man die daar gevochten hebben. ‘Je moet al die verhalen naast elkaar leggen en vertellen. We zijn allemaal het kind van de rekening, we delen allen ‘een onder de tapijt geschoven geschiedenis’. Je hoort vaak onder oud-veteranen: ‘Het vegen van de trap moet bovenaan beginnen. Met andere woorden: ‘De verantwoordelijken zijn de politici in Den Haag en de militaire macht’. Ik geef ze geen ongelijk.’
Zang/muziek/theater/dans en geschiedenis wordt organisch verweven tot (documentair) muziektheater. ‘En er kan ook gelachen worden hoor. Het is geen blijspel of komedie maar zoals ik eerder aangaf bitter en zoet. Onbegrip en begrip. Hard en ontroering. Zoals in het echte leven gaat het vaak ook verkeerd en dat maakt het grappig toch. Kortom luisteren naar elkaar is geen sinecure,’ lacht Anis hartelijk.
Internationaal gemêleerd Muziektheater
Er spelen ook drie acteurs mee uit Jakarta. Het is een samenwerkingsproject met theater Kubur uit Jakarta. De groep is internationaal bekend. Deze speelde eerder ook in Japan, Australië, Duitsland, Zwitserland en India. De groep is gevestigd in een wijk, wellicht vergelijkbaar met buurten zoals in Brazilië, de zogenaamde favela (achterstandsbuurt) waarbij ze alleen kunnen repeteren bij een begraafplaats. De groep heeft een Moslim achtergrond, onze Molukse acteurs en ikzelf hebben een Moluks christelijke achtergrond.
Het fascineert me nog steeds dat we ondanks onze verschillen elkaar zo kunnen inspireren. Wellicht komt het door hoe wij beiden tegen de wereldproblematiek aankijken en tegelijkertijd de ‘humor’ ervan inzien. Dat is de spirit die ons verbindt.” Conflicten tussen moslims en christenen is over de hele wereld bijna niet op te lossen. Ik ben er erg trots op dat we samen het verhaal vertellen. Zonder opgestoken vingertje.
We vertellen de verhalen naast elkaar, dat is onze opdracht. Overigens wordt in de voorstelling voornamelijk Nederlands gesproken.
Regisseur Anis de Jong wil met Operasi Batavia veel vertellen. Vijf zeer uiteenlopende karakters laten hun versie zien op ‘Batavia’. Doordat Anis de Jong speels en zeer creatief gebruik maakt van personages die de verhalen met elkaar verbinden en duiden werkt het. Wat je moet vinden van hun belevenissen, is aan de toeschouwer. Leuk om nog te vermelden is dat de zang ontzettend goed was.
Meer weten?
Bezoek dan ook de website van DeltaDua of download de
Lees het verhaal over de eerste voorstelling over Westerling, een broederstrijd en een interview met Anis de Jong en Nel Lekatompessy in de Theaterkrant.