De zeventig gestapelde geveltjes van het Inntel hotel in Zaandam zijn een bekend beeldmerk geworden. Niet alleen Zaandam, maar ook I amsterdam profileert zich er mee. ‘Het hotel zit bijna altijd vol. Dit markante gebouw en het nieuwe centrum heeft Zaandam weer op de kaart gezet. Dat was één van de doelstellingen van Inverdan. Zaankanters kunnen weer trots zijn op hun streek, hun geschiedenis en op hun bijzondere bouwcultuur.’
Dit verhaal werd in 2014 gepubliceerd in het boek Zaanse Parels. Vanwege 50 jaar Zaanstad blikken we met verhalen uit de oude doos terug. Er zijn recente foto’s bij geplaatst om te laten zien hoe het centrum er nu uit ziet.
Sjoerd Soeters van bureau Soeters Van Eldonk Architecten kreeg de opdracht om het stadscentrum een eigen gezicht en identiteit te geven. Hij koos voor een rigoureuze aanpak. ‘Veel beeldbepalende Zaanse huizen werden in de vorige eeuw verwaarloosd, afgebroken en vervangen door een bouwstijl die je in heel Nederland zag. Daardoor ging die bijzondere Zaanse identiteit verloren. De specifieke bouwstijl van het Zaanse groene huis hebben we letterlijk als voorbeeld genomen voor het stadhuis en het hotel. Het was belangrijk om deze Zaanse traditie weer op een podium te zetten en nieuw leven in te blazen. Toen we drie verschillende uitmonsteringen voor het stadhuis voorlegden aan de
Zaanse bevolking, bleek dat de meerderheid veel voelde voor het model dat wij als Zaans Groen hadden aangeduid.
Eén van de bekende eigenschappen van design is dat alles wat nieuw is het andere direct als verouderd en passé naar de prullenbak verwijst. Wij vinden dat je moet streven naar een continuïteit in de geschiedenis. Dat betekent dat we erfgoed waarderen en dat we gebruik willen maken van succesvolle oude modellen. Vandaar onze liefde voor de karakteristieke groene en witte kleuren en lijnen en de karakteristieke tweedimensionale gevels. In 2004 maakte ik een tekening voor de kop van de Rozengracht, als afdekking van de betongevel van V&D. Die schets gebruikte ik later als doelstelling voor de architectuur van het hotel. Ik wilde een zeer uitzonderlijk en krachtig beeld dat in één keer de kruising van de Provincialeweg en Gedempte Gracht op de wereldkaart zou zetten.’
Dat is goed gelukt. Het nieuwe stadscentrum heeft vele prijzen gewonnen, zoals architectuurprijzen, een prijs voor impuls van stedelijke vitaliteit en dynamiek, de FIABCI Award en talloze nominaties. Het stadhuis werd door Intermediar in 2013 aangemerkt als beste kantoorgebouw van Nederland. Inverdan won de tweede prijs voor beste winkelcentrum van Nederland. Omdat het project nog niet klaar was kregen ze niet de eerste prijs. ‘Het doel was een succesvol centrum te creëren dat ook op de lange termijn goed werkt. De Gedempte Gracht was te breed om succesvol te zijn als winkelgebied. Door de openbare ruimte kleiner en compacter te maken, zijn er meer mensen per vierkante meter.Daardoor komen mensen elkaar letterlijk weer tegen en wordt het gezellig. We hebben gebruik gemaakt van diverse trucs om de beleving te versterken: Door alle bruggen een eigen karakter te geven (laag, hoog, bol en plat) wordt er steeds een ander uitzicht over de openbare ruimte verkregen. We hebben bomen teruggebracht als ‘cache misère’ om sommige echt tè lelijke gevelpuien aan het zicht te onttrekken. We hebben een klein hellinkje aan de noordkant van de gracht gemaakt, zodat je liggend een ijsje kunt eten en een zitrandje langs de straat waar mensen op kunnen zitten.
Tegenwoordig moet je een winkelgebied heel erg op ‘experience’ ontwerpen, anders shoppen mensen wel op hun iPad. Je moet het dus steeds leuker maken in de openbare ruimte. Gelukkig hebben ook de winkeliers de boodschap begrepen. Steeds meer ondernemers willen hun winkelpui of zelfs hun hele gevel vernieuwen. Het is belangrijk dat daarbij gebruik wordt gemaakt van de Zaanse karakteristieken, of die nu traditioneel of modern worden geïnterpreteerd. Zo krijgt het gebied nog meer dat typisch Zaanse karakter.
Inverdan is nog helemaal niet klaar. Tegenover het stadhuis zijn er plannen voor een cultuurcluster met leslokalen voor muziek en toneel, een grote popzaal, filmzalen, een restaurant en een leescafé. Daardoor wordt de omgeving van het station levendiger. In een studieproject binnen de Akademie voor Bouwkunde heb ik zeven jonge architecten de opdracht gegeven om na te denken over Zaanse modellen voor het nieuwe cultuurcluster. Zo hoop ik een nieuwe generatie te interesseren voor de Zaanse traditie van houtbouw.
Tegenover de vergaderzalen van het Inntel hotel wordt de brug over de Provincialeweg straks als een ‘ponte vecchio’ bebouwd met een reeks kleinschalige winkeltjes. Op het terrein van de fietsenstalling zullen op termijn winkels, woningen en eventueel kantoren aan de Stationsstraat verrijzen. De kop van dit voormalig Noorschebos zal bestaan uit twee lagen winkels en een stapeling van wonen: het volume zal een tegenspeler van het hotel worden.
Er is sprake van een ‘zwaan kleef aan’ effect, want ook aan de andere kant van de Zaan zijn plannen voor woningbouw in Zaanse stijl. Ik bepleit om hier vooral mee door te gaan en het nog leuker en sterker te maken. Dit is de poëzie van de Zaanse geschiedenis die veel mensen herkennen en die ze ertoe brengt om een dagje naar Zaanstad te gaan.’
Kijk voor meer informatie over het werk van Sjoerd Soeters op de website PPHP.
Dit verhaal met fotografie van Rob Verweij/Bureau Soeters Van Eldonk werd in 2014 gepubliceerd in het boek Zaanse Parels. Bij deze link zijn recente foto’s geplaatst om te laten zien hoe het centrum er nu uit ziet.
De foto’s hierboven van Sarah Vermoolen laten zien hoe het centrum er tegenwoordig uit ziet.
Onderstaand artikel in het boek Zaanse Parels (2024) vertelt het verhaal van Hans Luiten van de Geschiedenis Akademie. Hij schreef dit verhaal waarbij hij als oud-wethouder terugblikt op het ontstaan van het nieuwe stadscentrum van Zaandam. De fotografie bij dat artikel is van Rob Vermeij.
