Marene Kok loopt al jarenlang als gids aan de Zaan door de Zaanstreek, eerst in opdracht van de gemeente Zaanstad en sinds 2019 als zzp’er. ‘Daarbij viel het me op dat in Zaanstad kunst in de openbare ruimte zelden of nooit beschreven is. Wie is de maker, wat is de titel, wat was de gelegenheid? Van nature ben ik nieuwsgierig dus als ik aanknopingspunten heb dan kan ik op onderzoek uit naar de maker en de gedachte. Dan snap je het werk beter, dat geeft voldoening. In veel andere steden heeft de kunst in de openbare ruimte wel een bordje. Toen ik een vorige wethouder bij de gemeente Zaanstad hiernaar vroeg vertelde ze dat er geen geld voor was, dit had de kunstenaar zelf maar moeten leveren.
Ik dacht, dat moet anders.’
Beeld van de wijk
Marene Kok heeft daarop een project bedacht ‘Beeld van de wijk’ waarmee ze aansluit bij de lessen CKV (Culturele Kunstzinnige Vorming) op het voortgezet onderwijs. ‘Zaanstad heeft negentien wijken. Per wijk gaan we de kunstwerken in de openbare ruimte in beeld brengen. Ik kan ze dan zelf gaan beschrijven, maar het is veel leuker om dat door leerlingen te laten doen. Vaak ervaar ik dat mensen geen idee hebben welke kunstwerken er in hun buurt staan. Ook niet als ze naast hun school of hun werk staan.
Kijk meer om je heen, dat wil ik hiermee bereiken.
We zijn een pilot gestart in Zaandam West met leerlingen van het Zaanlands Lyceum. Daar staan dertien kunstwerken in de wijk. We starten bij de Bullekerk, waar de leerlingen een introductie krijgen over aanleiding en doel. Het werk ‘stier met vrouw’ kennen de meeste leerlingen al van een eerdere uitleg door Niels Busch van de Bullekerk. Dit gaan ze fotograferen en beschrijven.
Daarnaast gaan ze twee kunstwerken fotograferen en beschrijven. Ze hebben een week de tijd om op onderzoek uit te gaan: wat is de titel, wanneer is het gemaakt, wie is de kunstenaar en wat is de gedachte erachter? Het belangrijkste en allerleukste is dat ze daarbij moeten beschrijven wat het kunstwerk met ze doet. Alleen ‘ik vind het stom’ is niet voldoende. De mooiste foto’s en leukste teksten plaatsen we op een kaart. Maurice Lensink van drukkerij Heijnis&Schipper heeft er al een voorontwerp voor gemaakt. Met de kaart kun je straks wandelen langs de kunstwerken in de wijk. Wanneer het hele project voltooid is, dan zouden er negentien wandelingen in Zaanstad gemaakt kunnen worden.
‘De leerlingen worden geprikkeld om op onderzoek uit te gaan. Aan de hand van coördinaten zoeken ze de kunst in de wijk. Daar staan docenten bij. Je ziet dat er bij een groepsopdracht altijd eentje het voortouw neemt en dat sommige leerlingen heel creatief zijn en direct gaan associëren.
Dat mag, iedereen ziet iets anders in kunst.
Dat is het fijne. Zelf stond ik bij het kunstwerk bij Koster advocaten toen de leerlingen langskwamen op hun ontdekkingstocht. Ze hebben nog niet ontdekt wie de maker is, wat de titel is en hoe lang het er al staat. Daar hebben ze nog een week de tijd voor. Het leverde wel leuke associaties op. Op de vraag wat zij er in zagen kwamen uiteenlopende antwoorden: een golf die over je heen slaat, een roltrap, de vleugel van een vogel maar dan gedraaid, een deel van een tandwiel, een ronde trap, de stekels van een egel, een half boomblad of zou het toch een wietplant zijn?
Waar het van gemaakt is, was ook niet direct helder. Zo kwam steen, marmer en gepolijst graniet voorbij.’
De titel en de maker zijn makkelijk te vinden via bijvoorbeeld de beeldbank van het gemeentearchief en de website Zaans kunstwerken. Daarmee kunnen ze verder op onderzoek uit. Wanneer de kunstenaar nog in leven is, kunnen ze daar contact mee opnemen om het kunstwerk nog beter te verklaren.’
Zelf was ik wel verrast dat er in Zaandam West zoveel werken in de openbare ruimte staan. Een werk dat bij de katholieke schuilkerk stond, is inmiddels weg. Dat wordt opgeknapt en gaat daarna naar het Koogerpark. Er verdwijnen ook werken die niet meer terugkomen omdat reparatie te kostbaar is.
Over elk werk kun je straks een verhaal vertellen. Zoals over het meisje in de blauwe jurk dat een glas met een bij aan haar oor heeft. Wat zullen de leerlingen hiervan maken?
Wees blij dat we openbare kunst hebben. Kunst is heel persoonlijk. Het is er met zorg neergezet. Het is zonde als het niet wordt opgepikt. De leerlingen zullen er in ieder geval bewuster naar kijken.’
Marene Kok is bereikbaar via gidsaandezaan@gmail.com en de website.
Beeldenroute Bullekerk
Ken jij de beelden bij jou in de wijk? En weet je het verhaal achter het beeld? Wanneer je er bewust van wordt, dan ontdek je kunst in je buurt die je wellicht nog niet eerder hebt gezien. Je kunt natuurlijk zelf op onderzoek uitgaan of een van bovenstaande websites bekijken.
Corry en Jan de Bruin hebben ook een beeldenroute uitgezet en beschreven in dezelfde wijk waar Marene Kok met de leerlingen de beelden beschrijft. Deze is verkrijgbaar bij café Fabriek en De Bullekerk.
Ieder weekeinde kun je je aanmelden voor de beeldenroute door het centrum van Zaandam bij de ToGo stand van De Bullekerk. De beeldenroutewandeling kost 7,50 inclusief een kop koffie of thee. De Bullekerk heeft ook een 27 km lange fietsroute in de aanbieding. Deze kost 5 euro inclusief koffie of thee. Meer informatie zie info@bullekerk.nl.