‘Vroeger interesseerde ik me nooit voor geschiedenis. Martin Rep bijvoorbeeld heeft van jongs af aan dagboeken bijgehouden, dat is een goudmijn. Er zijn maar een paar mensen die goed opletten, en die zijn zo belangrijk. Ik wenste dat ik vroeger beter had opgelet. Pas toen ik eind vijftig was, kwam ik in aanraking met de geschiedenis. Toen kreeg ik een baantje in het gemeentearchief en kon via het project Memories de verhalen van bewoners van het toenmalige bejaardentehuis Mennistenerf opschrijven. Zij hadden levendige herinneringen aan het verleden. Zo spraken ze over dingen, waar ik nog niet eerder over had gehoord.
Je ontmoet daardoor zoveel mensen. De mensen die ik sprak, wezen je op dingen, waardoor ik die vervolgens weer ging uitzoeken. Gelukkig was er toen ook al internet, daar vind je van alles. Zo worden de verhalen steeds mooier.’ Dit vertelde Ruud Meijns eerder aan De Zaanse Verhalen.
Ruud Meijns Historisch Zaandam
Ruud Meijns schrijft verhalen over de geschiedenis voor De Zuidkanter, Zaanse Verhalen en Historisch Zaandam. ‘Door de geschiedenis krijg je een band met je omgeving. Dat is van belang omdat de wereld steeds groter en internationaler wordt. De trend is dat mensen daardoor meer behoefte hebben aan kleine dingen om hen heen.’
Speciaal voor de serie Zaanse Gast maakte Ruud Meijns onderstaand verhaal ter ere van 10 jaar De Zaanse Verhalen.
Tekst en fotografie: Ruud Meijns
Zoektocht naar de kruidenier
Rond mijn twintigste begon ik flink te fotograferen. Goede camera, eigen doka en ik leerde het één en andere van een professionele fotograaf. Ik heb ordners vol negatieven, maar als ik daarop terugkijk zaten er maar weinig foto’s bij van Zaandam, de plek waar ik woonde.
In 2004 werd ik betrokken in een programma bij het Mennistenerf om levensverhalen van bewoners op te tekenen. Dan vertelt de mevrouw die tegenover me zit over de straat waar ze als kind woonde. Over de kruidenier midden in de straat, “aan een soort pleintje”, voegt ze eraan toe. In gedachten ga je terug naar die straat. Maar zij vertelde over ruim zeventig jaar geleden, en die straat is niet meer zoals zij die zich herinnert. Zover ga ikzelf niet terug. Dus zou het Gemeentearchief uitkomst moeten bieden, maar ook daar is geen foto te vinden van dat winkeltje. Wel enkele foto’s van de houten huizen die er stonden, maar geen winkeltje.
Wie heeft er ooit een foto gemaakt van die straat zeventig jaar terug, voordat de buurt op de schop ging?
Een paar jaar geleden kreeg de vereniging Historisch Zaandam een album ten geschenke van een mevrouw die regelmatig in de stad en omgeving fietste en dan foto’s maakte. Via die foto’s kregen we een schat aan gegevens binnen, ze schetsten een beeld van Zaandam in de jaren ‘60/’70.
Er waren verschillende mensen die al snel door hadden dat Zaandam drastisch ging veranderen. Zoals de schilder Jan Kruijver, die met zijn tekeningen en schilderijen talloze gesloopte panden vastlegde voordat ze tegen de grond ging. Zo ook fotograaf Henk Poppe, die in de jaren ‘50/’60 het Zaandam van toen vastlegde en zelfs drie fotoboeken het licht liet zien.
Zij hebben voor zichzelf, maar ook voor ons, beelden van Zaandam vastgelegd van een tijd die voor altijd verdwenen is. Zonder deze beelden zouden we geen idee hebben hoe het er toen uitzag.
Ik had dus al vroeg een camera en maakte aardige foto’s, maar nauwelijks van mijn eigen omgeving. Ik werkte in Amsterdam en daar was veel te doen, en dat fotografeerde ik. De gemeentereiniging die ’s morgens vroeg de Dam schoonspoot over de slapende toeristen in hun slaapzakken heen. Een dronken man die in een portiekje ongemakkelijk in slaap was gevallen. Ik voelde me een Ed van der Elsken in de dop.
Maar als ik dan op weg naar Amsterdam door Zaandam fietste, zag ik niks. Ik zag niet dat er panden werden gesloopt, niet dat er buurtjes gesaneerd werden, dat de hele Oostzijde veranderde in een lange fabriekswand. Dat het Oostzijderveld vol met woningen werd gezet, de sloop van de houtzagerijen in het Westzijderveld. Niks; geen oog voor. Stom, stom, stom.
Ik heb me inmiddels genoeg voor m’n kop geslagen maar het helpt niets. Wel gekeken maar niets gezien.