‘We willen laten zien hoe belangrijk natuur is in de stad.’ Tijdens de week ‘We make the city’ kan iedereen die iets voor Zaanstad doet, zich profileren met hoe zij bijdragen aan een gezonde, duurzame stad.
Van 17 t/m 23 juni kun je bijvoorbeeld de 10 km lange route volgen – met de fiets of wandelend – die vier Zaankanters voor je hebben uitgezet. Langs de doorgaande as in Zaanstad – de Provinciale weg die van Krommenie naar Zaandam leidt – hebben ze negen zeer diverse plekken aangemerkt om te laten zien hoe belangrijk de natuur is.
Architect Geertje van der Klei
Geertje van der Klei heeft met Eva Stache het initiatief genomen voor de route. ‘Als Zaanse architect heb ik een fascinatie voor de huidige monofunctionele infrastructurele openbare ruimte in Zaanstad. De stad krijgt steeds meer bewoners en minder publieke ruimte. De leefbaarheid komt daardoor onder druk te staan. Daarnaast hebben we te maken met klimaatsveranderingen, waar we iets mee moeten en kunnen.’
Architect Eva Stache
Architect Eva Stache ontwerpt al sinds 1998 duurzame woningen, waarbij ze graag gebruik maakt van de zon en natuurlijke begroeiing. Bij de Technische Universiteit in Delft verricht ze promotieonderzoek naar de rol van stadsvegetatie. Ze vertelt: ‘De stad krijgt door de verdichting steeds grotere problemen met het bestrijden van hitte, een tekort of juist een overschot aan regenwater en luchtvervuiling. We hebben aangetoond dat de rol van stadsvegetatie heel groot is.
Groen in de stad is meer nodig dan mensen zich kunnen voorstellen.
Door de route willen we onze kennis delen met de stad. Op negen plekken langs of in de omgeving van de Provinciale weg staat een bord met informatie wat de rol is van de bomen en struiken in het opnemen van CO2, koelen, waterretentie en uit de lucht halen van fijnstof. We weten dat groen het klimaat regelt, zoals bijvoorbeeld het bos op het Hembrugterrein, het groen op een begraafplaats en de haag langs het spoor. Dit groen gaat luchtvervuiling tegen, koelt, zorgt voor wateropname en verzacht tijdens extreme weersomstandigheden. Dat doet groen.’
GROENZAANS
Monique Zonneveld en Jolanda Hoogendoorn zijn via GROENzaans aangehaakt om de route te ontwikkelen. GROENzaans wil mensen bewustmaken van de gevolgen van boomkap, een goede aanplanting en het belang van de natuur. ‘De Provinciale weg is geen gezonde weg, want er rijdt veel verkeer overheen. Hoe kun je anders kijken naar deze weg?
In Zaanstad werden in het verleden wel 1500 tot 2000 bomen per jaar gekapt, dat is nu wel minder. Er was nauwelijks aandacht voor en er werd slecht omgegaan met onderhoud en beschadigde bomen. Daarom willen we mensen bewust maken hoe belangrijk goed onderhoud en goed geplante bomen zijn. Bomen in Zaanstad worden niet zo oud. Hier zijn boomloze straten en bomen worden relatief snel gekapt. Waarom geen bomen planten die het wel goed doen? Denk aan iepen, esdoorns, platanen en snelgroeiende populieren. Bomen staan 24 uur per dag keihard voor ons te werken. Bij herinrichting of het vervangen van de riolering kun je veel zorgvuldiger omgaan met het groen, maar dan moeten mensen zich eerst wel bewust worden van het belang. Kijk naar de toekomst en stel voorwaarden aan ontwikkelaars zodat ze meer ruimte geven aan groen in hun plannen.
Als bewoner kun je zelf ook wat doen. Zet een boom en struiken in je tuin en zorg voor beplanting. Een groene gevel werkt ook goed om de vervuiling op te nemen.
Zaanstad staat weer op de kaart met de groene huisjes, maar in het centrum is weinig echt groen te vinden.
Door de fietsroute laten we bewoners anders kijken naar het ecosysteem van de binnenstedelijke randweg de Provinciale weg.’
Aandacht voor de Provinciale weg
Geertje van der Kleij: ‘Ik rij dagelijks op verschillende tijden over de Provinciale weg, vaak met auto en altijd alleen om me zo snel mogelijk te verplaatsen in de stad. Fietsen langs de Provinciale weg doe ik alleen als het niet anders kan. En wandelen langs de Provinciale weg doe ik al helemaal niet.
Het komt niet bij ons op dat de Provinciale weg ook de potentie in zich heeft om een aantrekkelijke verbinding te zijn tussen buurten of verblijfsplek voor het lokale leven of een uitnodiging of trekpleister voor bezoekers of passanten.
Volgens het planningsschema wordt er netjes gemaaid en gesnoeid, zo ook afgelopen maand. Drie dagen later is het gras bruin en vraag ik me af of de haag in een hogere vorm niet iets meer fijnstof en geluid kan tegenhouden dan de vaste maat waarop de haag elke keer weer wordt gesnoeid.
Die paar hondeneigenaren, die als een van de weinige dagelijks gebruik maken van hun directe openbare ruimte, zie ik nou nooit flaneren over de Provinciale weg. Laat staan dat er kinderen spelen.
Zoals de Provinciale weg er nu bij ligt, zijn we er in ieder geval niet trots op. De verblijfskwaliteit, luchtkwaliteit, identiteit en veiligheid kan echt anders. We kunnen ook andere randvoorwaarden stellen aan de inrichting van de autoweg.
Zoals dat deze een aantrekkelijke verblijfsruimte is, met een verbindende identiteit, die met haar inrichting probeert een optimale luchtkwaliteit en veiligheid te krijgen die beter bestand is tegen hittestress.
Als we iets willen doen aan klimaatadaptie en verduurzaming van de stad, dan moeten we anders naar de stad kijken. Door de route te fietsen en de borden te lezen, hopen we mensen een andere blik te geven op de natuur waarbij ze normaal aan voorbijgaan.’
Programma
Vanaf 17 juni kun je de route wandelen of fietsen. Een maand lang zullen er bij twee borden houten stoelen staan zodat je even rustig kunt kijken naar de natuur. Begin bij de Forbo of bij het bos op het Hembrugterrein. Er is gekozen voor houten stoelen omdat hout ook CO2 opneemt zolang het niet rot.
Van 17 t/m 23 juni kun je tussen 9 en 17 uur een bezoek brengen aan de Volkstuin Nut & Genoegen in Zaandam.
In de Forbo tuinen in Assendelft kun je een rondleiding bijwonen. Zij hebben een bijentuin en halen natuurlijke grondstoffen voor hun vloeren uit deze tuin. Inschrijving voor de rondleiding op 17, 19 en 22 juni kan via de link.
Op 23 juni kun je om 14 uur een lezing van Eva Stache bijwonen in ART Zaanstad op het Hembrugterrein.
Meer informatie over de route en het programma
Relevante links
De route is onderdeel van festival We make the City
Georganiseerde fietstocht op 19 juni met aansluiting rondleiding bij Forbo. Lees meer
GROENzaans
Eva Stache
StadsLABz
Belang van bioversiteit
Eva Stache: ‘We zien een angstaanjagende trend die ons bestaan bedreigt. In China zijn grote rivieren al aan het opdrogen, dat geldt ook voor de Nijl. Bomen zorgen voor opname van regenwater. Doordat we veel kappen wordt de waterkringloop doorbroken. Het water kan dan niet meer verdampen en er ontstaat droogte. Dit betekent ook migratie, want mensen kunnen er dan niet meer wonen. De bevindingen zijn angstaanjagend. In de Westerse wereld zijn mensen nog niet geschrokken, omdat het lokaal goed gaat. Je voelt het niet nog niet direct, maar vorig jaar kregen we al een waarschuwing door de hete zomer. De bomen zijn nog steeds niet hersteld. Via ons project Zaanse klimaatmachines willen we laten zien hoe waardevol groen is en hopen dat veel mensen het oppakken.
Biodiversiteit is enorm belangrijk.
Vergelijk het met een bedrijf die nog maar een of twee klanten heeft. Als er dan een wegvalt, dan gaat het bedrijf failliet. Zo is het ook met de natuur. We hebben veel klanten gehad, die zijn we nu aan het vermoorden. Biologen weten al lang hoe belangrijk biodiversiteit is, stadsmakers zijn daar nog nauwelijks mee bezig. Als we niets doen, dan gaan we eraan. Het gevaar is levensgroot. Door afname van biodiversiteit is de kans op monocultuur steeds groter. Bedenk wat er dan gebeurt als er een serieuze ziekte uitbreekt in de natuur als je nog maar een paar soorten overhebt.’
